Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Síða 116

120
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉRAGSINS
Þeir ferðamenn, sem fóru upp Dufgusdal (á kortinu Dökkólfsdal),
héldu sem leið lá vestan Straumfjarðarár upp að Baulárvallavatni,
þá vestur með vatninu alla leið að Baulárvöllum. Þar hafa þeir vafa-
laust tekið sér og hestum sínum hvíld og notið þar þeirrar gestrisni,
sem unnt var að veita vegmóðum ferðamönnum. Þaðan var svo haldið
eftir götuslóðum norður yfir Vatná, þá norður með austurhlíð Vatna-
fells, unz norður fyrir fellið var komið. Þá var tekin sem beinust
stefna norður til Hornsins austarlega. Þá var komið á veg þeirra fyrr-
nefndu, og var honum haldið til Hraunsfjarðarbæjar.
1 vetrarferðum hefur leiðin vafalaust legið eftir vötnunum á heið-
inni, þegar traustur ís lá á þeim. Það stytti leiðina mikið auk þess,
sem hún var greiðfærari í góðri færð. En hætt er við að oft sé þung-
fært um þau í snjóalögum. Jafnan mun vera ótryggur ís á Vatná, en
það þarf ekki að koma að sök, því slétt og greið leið er sunnan árinn-
ar milli vatnanna.
Þeir menn sem komu sunnan Vatnaheiði í verzlunarferðum til
Kumbaravogs, fóru frá Hraunsfirði svonefndan Kirkjustíg yfir Mjó-
sundahraun, þá norður Kothraunssanda til Bjarnarhafnar. Á nesi einu
norðvestan við höfnina er tangi, sem Kaupstaðartangi heitir. Þar stóð
kaupstaðurinn Kumbaravogur. Þar má enn sjá miklar rústir, sem eru
leifar hins forna verzlunarstaðar.
Fjallið Horn á Vatnaheiði er að ýmsu leyti merkilegt. Það er pýra-
mídalagað þursabergsfjall, mjög bratt og gróðurlaust. Heiðarveg-
urinn, sem liggur vestur um suðurhlíð þess, er mjög viðsjáll að vetr-
arlagi, þar sem aðeins hallandi berg er undir fótinn. Þó hefur mynd-
azt grunn gata í bergið, undan fótum manna og hesta. Hjarðarvatn
liggur hér fast að rótum fjallsins og er því ófær leið meðfram vatn-
inu. Fyrir órofi alda hefur þáð undur skeð, að fjallið hefur sprungið
neðan frá rótum og upp úr. Myndaðist þá Gjá, sem ófær var, nema
fljúgandi fugli yfir að komast. Var þar því gjörsamlega lokuð leið.
Enginn veit, hve djúp gjáin er, aðeins sést niður í kolsvart myrkur.
Svo einkennilega vill til, að á þessum vegi í fjallinu er steinbrú yfir
gjána, sem í daglegu tali er nefnd Steinbogi. Enginn vottur til stein-
bogamyndunar er sýnilegur á þessum stað, eins og víða má sjá, þar
sem steinbogar liggja áfram í beina stefnu langan veg. Fyrir leik-
mannsaugum verður ekki annað séð en að brúin sé af mannahöndum
gerð, á þann einfalda hátt að stór hella sé lögð yfir gjána og nái endar
hennar út yfir gjárbakkabrúnir beggja megin. Tildrög að þessari
brúargerð gæti máður hugsað sér þannig: Þegar landnámsmaðurinn
fór að kanna og yfirlíta hið víðáttumikla og frjósama landnám sitt