Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Page 118

122
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
vera um það bil faðmur ummáls að gildleika og um 1*4 metri á hæð.
Þetta sérkennilega listaverk er unnið ár eftir ár og öld eftir öld.. af
íslenzkum hafarnarhjónum. Hér hafa ernir byggt hreiður sitt á sömu
undirstöðu, sem á ári hverju hækkaði við hverja nýja hreiðurgerð.
Hér var æskilegur bústaður. Það var hátt til lofts og vítt til veggja,
og hér var stutt til veiðifanga. Hjarðarvatn, krökkt af silungi, lá speg-
ilslétt niður frá hreiðrinu, og ef litið var þaðan fránum augum, mátti
greina hentugastan tíma til að hefja sig til flugs í veiðiför. Hér hafa
því oft „klógulir ernir yfir veiði hlakkað". Nú er þetta stórmerka
arnarhreiður búið áð vera í eyði um langt árabil, og veðrast og eyðist
smátt og smátt unz það hverfur. Enn má þó sjá bolla niður í efsta koll
vörðunnar sem leifar síðasta hreiðursins.
Það er ömurlegur þáttur í búsetusögu Islendinga í landi sínu, að
þeir hafa nú þvínær útrýmt fegursta og tignarlegasta fugli landsins,
erninum, sjálfum konungi fuglanna. Þó er þetta í flestum tilfellum
sauðmeinlaus fugl. Eitrun fyrir refi á víðavangi hefur átt mestan
þátt í þessu. Örninn varast ekki að setjast á hræ, þegar hungrið
sverfur að. Það getur verið nauðvörn að beita eitrun gegn refum sem
leggjast á fé, en þó ætti það jafnan að vera síðasta úrræðið, sem til
væri gripið, svo ómannúðlegt er það. Það er að vísu unnt að eitra
fyrir refi, án þess að það skaði örninn. Vandinn er sá að koma eitruðu
hræi fyrir í hraungjótum eða í holum í stórgrýttum urðum. Þar gengur
refurinn bezt að því, en ernir setjast ekki á hræ nema úti á víðavangi,
þar sem þeir sjá vel í kringum sig. Verði ernir nú þegar ekki alfrið-
áðir fyrir hverskonar háska af mannavöldum, eru dagar þeirra taldir.
Ég vildi geta hrópað til allra Islendinga, karla og kvenna, ungra
og aldraðra: Sameinizt öll um það að vernda þá erni, sem enn kunna
að vera lifandi í landinu. Mætti svo verða, þá gæti svo farið, að takast
mætti, ekki einungis að viðhalda þeim litla stofni, sem enn kann að
lifa, heldur og að honum tæki að fjölga það verulega, að sem flestir
eigi þess kost, er tímar líða, að sjá þenna tignarlega konung fuglanna
svífa um háloftin mönnunum til yndisauka.