Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1886, Page 113

113
un til, því vér vissum þá ekki, hvaða verk ber að
vinna, og ein orsök þess, að sjálfs-menntun er svo litið
stunduð, er sú, að svo fáir komast langt í þekkingu
sins eigin eðlis. Flestum mönnum er þeirra eigin andi
og vera skuggamynd tóm hjá hinu ytra. f>á sjaldan
þeim verður á að líta inn í sjálfa sig, sjá þeir þartóm-
an, dimman óskapnað. þ>eir sjá ef til vill nokkrar ó-
stjórnlegar ástríður, sem hafa æst þá til skaðsamlegra
lasta, en þeirra æztu hæfilegleikar vekja varla hjá
þeim nokkra umhugsun; og þannig lifa og deyja
ótölulega margir eins gjörsamlega ókunnugir sjálfum
sér eins og löndum, sem þeir þekkja að nafni, en
mennskur maður hefur aldrei fæti á stigið.
En sjálfsmenntun er möguleg ekki vegna þess
eingöngu, að vér getum þekkt og prófað sjálfa oss.
Vér eigum enn æðri hæfilegleika, þann að verka á,
ákvarða og laga sjálfa oss. jpessi gáfa er óttaleg
ekki síður en dýrðleg, því hún er grundvöllur manns-
ins siðferðislegu ábyrgðar. Vér höfum gáfu ekki ein-
ungis til að finna, hvaða gáfum vér séum gæddir, held-
ur og til að leiðbeina þeim og knýja þær fram; ekki
einungis til að hafa vakandi auga á ástríðum vorum,
heldur og til að halda þeim í skefjum; ekki einungis
til að sjá gáfur vorar vaxa, heldur og að auka vöxt
þeirra og viðgang með ýmsum meðulum og upphvatn-
ingum. Vér getum bæði stöðvað gang hugsunar vorr-
ar og breytt honum. Vér getum dregið skynsemina
alla að einum hlut, sem vér viljum skilja. Vér getum
fest sjónir vorar við fullkomlegleikann og látið nálega
alla hluti flýta fyrir oss á framfaraveginum. þetta er
í sannleika mikil heiðurs-einkunn vors eðlis. Og þar
eð vér eigum það, gjörir lítið til, hvað eða hvar vér
erum nú, því vér getum unnið betra hlutskipti og
jafnvel orðið sælli fyrir það, að vér byrjuðum braut
Tímarit hins íslenzka Bókmenntafjelags. VII. 8