Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1886, Side 131

131
fram eingöngu til þess að geta náð i auðsæld og kom-
izt til upphefðar í heiminum. En þessir girnast ekki
eiginlega framför, heldur eitthvað út í frá og sér óvið-
komandi; og svo lág hvöt getur ekki framleitt nema
hálfan, óvissan, kyrkingslegan þroska. Maðurinn á,
eins og eg hefi sagt, að mennta sjálfan sig, af því að
hann er maður. Hann á að leggja af stað með þeirri
sannfæringu, að í sjálfum honum búi eitthvað meira
en i allri hinni sýnilegu sköpun, í öllum þeim veröld-
um, sem verka á augu vor og eyru, og að andlegar
framfarir hafi tign og ágæti í sjálfum sér, sem sé allt
annað en það vald, sem þær veita yfir ytri hlutum.
Sjálfsagt ber manni að reyna til að bæta hag sinn,
en fyrst að bæta sjálfan sig. Kunni hann ekki að
nota anda sinn til annars æðra en til elju og ánauðar
fyrir líkama sinn, þá er hann í dauðans háska staddur,
hvað menntunina snertir. Með þessum athugasemdum
meina eg ekki að ráða verkmanninum til hirðuleysis
um sinn ytri hag. Eg álít áríðandi, að sérhver maður
í sérhverri stétt haíl góðan aðbúnað, eigi næg efni til
að sjá fyrir heilsu sinni, geti haft þokkalegt viðurværi
og klæðnað og geti veitt sér hvíld og endurnæring
á næðisstundum. þetta er gott í sjálfu sér og vert
eptir að leita sakir sjálfs þess, og meira að segja, það
er mikilsvert meðal til sjálfsmenntunar þeirrar, sem eg
er að brýna fyrir yður. Hrein, þægileg hýbýli, með
heilnæmum vistum, er alls eigi lítil stoð fyrir framfar-
ir í þekkingu og hegðun. Maður, sem lifir í raka-
fullu moldarhýsi eða uppi undir húsþaki, sem hvorki
heldur regni né snjó, sem andar að sér fúlu lopti í
óhreinu herbergi og er árangurslaust að bera sig að
seðja hungur sitt á ónógri og illri fæðu, hann má
vara sig, að ofurselja sig eigi samvizkulausu, eigin-
9*