Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1886, Side 158

158
menn eru fæddir, ekki til sjálfsmenntunar, heldur til
starfs og strits“.
Eg hefi fram sett þessa mótbáru svo skorinort,
til þess að vér allir getum staðið sem öndverðastir
fyrir henni. Fyrir mitt leyti neita eg gildi hennar.
Skynsemin, ekki síður en tilfinningin, ris í gegn
henni.
Sú ætlan manna er vissulega ekki veik, að hinn
alvísi faðir, sem hefur sérhverjum manni gefið
skynsemi, samvizku og elsku, hafi til þess ætlazt, að
þetta fengi þroska; og því er torvelt að trúa,
að hann, sem gjörði alla menn að börnum sínum með
gjöf þessa eðlis, hafi ákvarðað meginfjölda þeirra til
þess að eyða tilveru sinni í striði og striti án sannra
framfara fyrir fáeina menn. Guð hefur aldrei skapað
verur gæddar anda til þess að verða að andlegum
umskiptingum. Vér sjáum enga limi á likamanum
skapaða til að kreppast af brúkunarleysi; miklu síður
eru sálarinnar gáfur gefnar til að kafna í eilifum
doðasvefni.
Menn kynnu að svara, að skaparans tilgangs eigi
að leita í ríki reynslunnar en ekki hugmyndanna, að
reynslan sýni það ljóslega, að sú regla og velgengni
félagsins, sem menn hljóti að trúa að Drottinn miði
að, heimti af fjöldanum líkamlega vinnu en ekki and-
legar framfarir. Eg svara þá, að sú félagsregla, sem
heimtar sálunni fórnfært, sé mjög tortryggileg, að hún
geti ekki verið löghelguð af skaparanum. Kæmi eg
í ókunnugt land og sæi allan þorra lýðsins limlestan,
krepptan og blindaðan, og mér væri sagt að félags-
reglan heimti þessar meiðingar, þá mundi eg segja:
frífist aldrei sú félagsregla. Hverjum mundi ekki
þykja skilning sínum og tilfinningu storkað, ef hann
heyrði talað um slíkt eins og tilgang guðs? En ekki
ættum vér með minni óbeit að horfa á það fyrirkomu-