Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1983, Blaðsíða 32

hátt yfir sjó. Mikillar aðgátar er þörf, því að fari slíkt land í
örtröð geta áhrifin orðið býsna langvarandi. Áburðardreif-
ingu á afrétti í 400-600 metra hæð tel ég ekki álitlegan kost.
Eftir því sem ég kemst næst nýta hross um fjórðung afrétta-
beitarinnar á Norðurlandi vestra, mismunandi eftir afréttum,
en alls staðar munar töluvert um þau. Á landlitlum jörðum
veldur hrossabeit einnig vanda í heimalöndum, og lausa-
ganga, ekki síst að vetrinum, er víða til ama.
Það er eðlilegt, að bændur sem nýta fullnýtta eða ofsetna
afrétti velti því fyrir sér, hversu mikið fallþungi dilka mundi
aukast ef dregið væri úr beitarálagi sem næmi hrossabeitinni.
Vegna skorts á traustum upplýsingum er örðugt að leggja
tölulegt mat á slíkt, en ég tel, að í flestum tilvikum geri
bændur í þessum sveitum sér skaða með því að reka hross í
afrétti, ekki síst vegna hins kalda árferðis. Afkoma fjárbú-
skaparins er sums staðar í veði. Fjárlausir bændur, svo og þeir
sem hafa meirihluta tekna sinna af öðru en landbúnaði, verða
að viðurkenna þá staðreynd, að afkoma sveitafólks og viðhald
dreifbýlis byggist margfalt meira á sauðfjárbúskap en
hrossaeign. Raunar eru flestir stóðbændur einnig sauðfjár-
bændur. Að eiga mörg hross, án tillits til gæða og arðs, virðist
því miður eins konar stöðutákn í hugum margra.
Hver er arðsemin?
I opinberum skýrslum er verðmæti hrossaafurða talið nema
tæplega 2% af heildarverðmæti landbúnaðarafurða. Senni-
lega er hlutdeild hrossa meiri í raun, en samt er ljóst að arður
af hinum stóra hrossastofni landsmanna er ekki mikill. Enn
alvarlegra er þó til þess að hugsa, að heildarafurðir af hrossum
ár hvert virðast ekki hafa aukist þrátt fyrir verulega fjölgun
síðan um 1970. Er furða þótt hrossabændur og aðrir hesta-
menn séu stundum gagnrýndir fyrir að safna að sér arðlitlum
hrossum? Reiðhross eru mörgum til gagns og ánægju, slíkt ber
að virða, en yndi hefur fólk líka af umgengni við annað búfé,
og það hlýtur að vera eðlilegt að gerðar séu meiri kröfur til
arðsemi hrossa en nú tíðkast. Til hrossaræktarinnar renna
veruleg fjárframlög vegna kynbótastarfs, leiðbeiningaþjón-
34