Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1983, Side 103

en ástæðan gat þó líka verið sú, að þeir hafi minnkast sín fyrir
uppátæki, sem bar svo lítinn árangur.
I staðinn segir séra Magnús aðra sögu eftir Jörundi bónda,
þessu til frekari staðfestingar.
Það var eitt sinn um haustið þetta sama ár, er Jörundur hafði gengið til
kinda inn i Borgirnar, að hann heyrði hljóð nokkurt í átt til tjarnanna
„likast kýrbauli, en þó veikara og mjórra, og þegar hann lítur þangað, sér
hann að tjarnirnar eru lagðar, en í miðri annarri tjörninni, þeirri sem dýpri
er, sér hann litla vök og upp úr henni koma eins og stórgripshöfuð, og frá því
virtist honum hljóðið koma“. Hann athugar þetta um stund. „Gat hann
ekki betur séð en að stórgripur væri í vökinni, en höfuðið eitt upp úr, og
snerist á ýmsa vegu í vökinni". Hann hleypur svo til tjarnarinnar til að
athuga þetta betur, en á leiðinni var lægð, svo hann missti sjónar á þessu
um stund, og þegar hann kemur að tjörninni var skepnan horfin, en vökin
var þar með nýlegum verksummerkjum.
„Það var gamalt mál, að tjörn þessi væri „botnlaus“ og samgangur milli
hennar og sjávar; hún er þó góðan kipp frá sjó, og liggur miklu hærra en
sjávarflötur11, segir Magnús ennfremur. f (A) er einnig getið munnmæla um
vatnadýr eða skrímsli í tjörninni.
Loks bætir séra Árni Þórarinsson við einni sögu um tjörn-
ina (C), sem hann hefur eftir Sigurði, uppeldissyni Sigurðar
prófasts Gunnarssonar í Stykkishólmi.
Hann taldi sig hafa séð þar „hest“ standa á bakkanum við vatnið, sem
hvarf skyndilega þegar hann leit af honum, og „gat ekki annað farið en í
vatnið, eða ella verið upp numinn“. Mun það hafa gerst á fyrstu áratugum
þessarar aldar.
Frásagnirnar af Hólmlátursdýrunum eru einstakar að því
leyti hvað þær eru nákvæmar og vel vottfestar. Eins og fyrr er
álitamál hvort flokka eigi þær með sækúasögum, þar sem
dýrin virðast hafa verið nokkuð frábrugðin venjulegum kúm,
jafnvel með fleiri tær (klaufir). Að öðru leyti minna lýsing-
arnar nokkuð á nautakyn sem ekki eru til hér á landi, t.d.
Sebu-uxana indversku. Það sem hér ræður úrslitum er þó að
dýrið virðist finna til einhvers skyldleika við kýrnar og leitast
við að samlagast þeim, sem er gjarnan talið eitt af höfuðein-
kennum sækúnna. Sýn Sigurðar, er síðast var getið, bendir þó
til að Hólmlátursdýrin megi e.t.v. eins vel flokka undir nykur,
105