Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1971, Síða 146

146
HANDRITADEILD LANDSBÓKASAFN S
Landsbókasafn reynir eftir megni að afla sér vitneskju um handrit, sem föl kynnu
að vera og fengur mætti teljast í að eignast. Ef þau eru aftur á móti ekki föl, er yfir-
leitt auðvelt að fá leyfi til filmunar eða ljósritunar. En söfnun handrita, sem eru í
einkaeign, er ýmsum vandkvæðum bundin og getur stundum snert viðkvæma strengi.
Fjallið eða fjaran breytast Ktt, þótt einn og einn safnari grípi stein og stingi í skjóðu
sína. Blómabrekkan er fögur á að líta í sumar, þó að margir hafi slitið skrúð hennar
í fyrra. En fólk verður fátækara, snauðara, þegar það hefur látið frá sér fara kver, sem
það hefur haft undir höndum, ef til vill eins lengi og það man eftir sér: dagbók, sem
afi hélt; rímur, sem frændi kvað; bænabók frá löngu liðinni tíð. „Ætli þetta sé nokk-
urs virði?“ sagði roskinn bóndi við mig fyrir skömmu og sýndi mér gamalt kver;
röddin var hljóðlát og fingurnir gældu við kverið. Ég sá, að það var skrifað fagurri,
sérkennilegri hendi, og bað um leyfi til þess að láta filma það fyrir safnið. Það var
guðvelkomið. En gildi gamals handrits er einmitt ekki eingöngu fólgið í textanum,
sem það varðveitir eða fagurri skrift, heldur jafnframt og ekki sízt í því, hve mikill
aflgjafi fróðleiks og skemmtunar það hafði verið þeim, sem það álti, en sá þáttur
er auðvitað samofinn hinum tveimur. Á þetta síðastnefnda gildi verður ekki komið
neinu mati. Það er ekki sízt þetta gildi, sem gerir handritin að tengilið milli fortíðar
og nútíðar.
Það er engum vafa undirorpið, að okkur ber að leggja síaukna rækt við að kynna
okkur, hvar handrit er að finna, og fylgjast með, hvað af þeim kann að verða. Vita-
skuld eigum við að bera víurnar í þau gögn, sem föl kunna að vera og æskilegt getur
talizt, að geymd séu á söfnum, en ef þau liggja ekki á lausu um sinn að minnsta kosti,
að fá þau þá filmuð eða ljósrituð. Jafnframt er nauðsynlegt að hvetja fólk, sem slík
gögn hefur undir höndum, til þess að geyma þau tryggilega og láta þau ganga til
safna, ef á örugga varðveizlu skortir.
Tengsl safnanna við þetta fólk eru mikilvæg. Skref í áttina eru sýningar þær á
handritum, sem Landsbókasafn hefur efnt til á undanförnum árum. Ég nefni sérstak-
lega sýninguna, sem haldin var á síðastliðnu vori sem liður í listahátíð; sú sýning
var bundin verkum rithöfunda allt frá Magnúsi prúða lil Steins Steinars. Enn fremur
get ég sýningar, sem haldin var á síðastliðnu ári í tilefni af rithöfundaþingi og bundin
var við verk rithöfunda undir fimmtugs aldri. í báðum tilvikum varð Landsbóka-
safn að leita út fyrir veggi sína um öflun handrita á sýningarnar. Ekki er hægt annað
að segja en allir, sem hlut áttu að máli, brygðust vel við, ekki sízt rithöfundarnir
sjálfir, sem sumir hverjir sendu handrit að gjöf. Safnið metur mikils það samband,
sem á komst með því og rithöfundunum vegna þessara sýninga.
Ég átti þess kost fyrir skömmu að ræða við marga menn í nokkrum héruðum um
handrit og varðveizlu þeirra. Satt að segja furðaði mig á því, hve ríkur skilningur
var meðal þeirra á þessum efnum og um hve margvísleg gögn þeir vissu í fórum þessa
eða hins. En þeir kunnu einnig margar sögur um það, að handrit hefðu glatazt með
þessum hætti eða hinum, og um handrit sem einu sinni voru til, en enginn vissi
lengur, hvað af var orðið. Það voru sorglegar sögur sumar hverjar.