Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1976, Page 49

BÓKAGERÐ GUÐBRANDS ÞORLÁKSSONAR BISKUPS
49
þessu hafi snemma verið veitt athygli, því að í formála Summaríu
yfir Gamla testamentið, sem prentuð var á Núpufelli 1591, kemst hann
svo að orði: „Þeir eru og nokkrir, sem gefa mér skuld, að ég hafi
eignað mér annarra útleggingar í Biblíu, af því að ég sagði svo í
einum stað. Að ég hefði orðið oftast alleina eða einsamall að yfirlesa,
corrigera, útleggja. En með þeim orðum vil ég í öngvan máta mér
eignað hafa alla útlegging Biblíunnar." Um sumar þessar þýðingar
kemst biskup svo að orði: „En svo mikið ómak hafða ég þær sumar
dönsku blandaðar útleggingar og brákað mál að yfirlesa, lagfæra og
emendera, að það var ei stórs minna vert en að nýju út að leggja.“
Þýðingin er ekki gerð beint úr frummálunum, heldur farið eftir
hinni þýzku biblíuþýðingu Lúthers með hliðsjón af Vulgata, hinni
latnesku þýðingu, og eitthvað gripið til danskra þýðinga annað veif-
ið. Oskar Bandle hefur kannað rækilega málið á Guðbrandsbiblíu.
Þótt þáttur Guðbrands í gerð Biblíunnar sé minni en stundum
hefur verið haft á orði og þótt líklegt, þá var útgáfa hennar ein saman
afrek, ef miðað er við tíma og aðrar aðstæður, enda hefur bókin jafn-
an verið talin dýrgripur meiri öðrum íslenzkum bókum. Með ýmsum
öðrum þjóðum urðu biblíuþýðingar siðskiptaaldar undirstaða að
bókmáli þeirra. Slíku var ekki til að dreifa um Biblíu Guðbrands
biskups. Islenzkan var þá fyrir löngu orðin tamið bókmál, og í þýð-
ingunni gætir fremur hnignunar en hitt. Þó er hún víða snjöll, og
mörg kjarnyrði hennar prýða enn biblíuþýðingu okkar.
Þegar prentun Biblíunnar var lokið, varð fjögurra ára hlé á allri
útgáfustarfsemi. Þegar bókaútgáfa hefst að nýju 1589, eru prent-
smiðjurnar orðnar tvær. Önnur þeirra á Hólum, en hin á Núpufelli
í Eyjafirði, en þájörð hafði konungur veitt Jóni prentara að léni um
þær mundir, sem hann réðst til prentverks með Guðbrandi biskupi.
Þessi þáttur íslenzkrar prentsögu hefur valdið mönnum miklum
heilabrotum, þar sem báðar prentsmiðjurnar unnu fyrir Guðbrand
biskup og hann virðist einráður um, hvað prentað var í þeim. Senni-
legust þykir mér tilgáta Hallbjarnar Halldórssonar, sem hann reisir
ekki sízt á könnun letra í báðum prentsmiðjunum. Hann hyggur,
að þeir Jón prentari og biskup hafi að lokinni prentun Biblíunnar
slitið eignarfélagi sínu á prentsmiðjunni, Jón hafi ílutt sinn hluta á
lénsjörð sína, Núpufell, en biskup haldið sínum hluta eftir á Hólum,
og prentsmiðjurnar þannig orðið tvær. Síðan hafi Jón selt biskupi
sinn hluta og flutzt með hann til Hóla og prentsmiðjurnar sameinazt
að nýju. Það er athyglisvert, að um sömu mundir hverfur nafn