Náttúrufræðingurinn - 1998, Síða 14

/
ppp'

■ y

iil/ili

■

r "
f'.y y/ ' :•' •:''
Hip
/. mynd. Gosreinar á Reykjanesskaga.
■ GOSREINAR
Gosbeltið á Reykjanesskaga er beint
framhald Reykjaneshryggjarog tengir hann
megingosbeltum landsins. Eldstöðvarnar í
gosbeltunum eru ekki jafnt dreifðar heldur
raðast þær á nokkuð skýrt afmarkaðar
gosreinar. Gosbeltinu á Reykjanesskaga má
skipta í fjórar slíkar reinar. Vestasta reinin er
kennd við Reykjanes og sú næsta ýmist við
Trölladyngju eða Krísuvík. Austar tekur við
Brennisteinsfjallarein og austast er Hengils-
rein. Reinarnar liggja skáhallt yfir skagann
með stefnu NA-SV (1. mynd).
■ ÍSALDARLOK
Síðasta jökulskeið hófst fyrir um 115.000
árum og því lauk fyrir um 10.000 árum. Á
þessu tímabili lájökull Iangtímum saman yfir
Reykjanesskaga, einkum þó á þeim svæðum
sem hærra liggja. Jökulfargið virðist lítil áhrif
hafa haft á gosvirkni og svo er að sjá sem
eldgos hafi verið ámóta tíð á jökulskeiðinu
og verið hefur eftir ísöld. Við gos undir
jöklum bræðir kvikan geil upp í jökulinn.
Bergkvikan snöggkólnar vegna snertingar
við vatn og ís og sundrast og myndar
gosösku, sem hleðst upp og myndar haug í
geilinni. Gosaskan harðnar síðan og verður
að móbergi. Gosefnin frá jökulskeiðinu
mynda þannig fjöll yfir gosrásinni og á
þennan hátt varð Reykjanesfjallgarður til.
Þegar jöklar bráðnuðu og hörfuðu af
skaganum fyrir 10.000-12.000 árum var þar
töluvert öðruvísi um að litast en nú er.
Bergið sem kom í ljós á yfirborði var að miklu
leyti móberg og mótaðist landslagið einkum
af löngum móbergshryggjum og stökum
fjöllum með djúpum dölum á milli. Auk
móbergsins komu undan ísnum eldri hraun
með núið og urið ylirborð eftir langa og
stranga vist undir jöklinum. Slík hraun
mynda nú m.a. verulegan hluta af berg-
grunni Innnesja, einkum milli Hvaleyrar-
holts og Ártúnshöfða og suður í Heiðmörk.
Eldvirknin hélt áfram þó að ísinn hyrfi, en í
172