Náttúrufræðingurinn - 1998, Page 43

Straumur
OG FJARAN
SVEND-AAGE MALMBERG OG
RAGNAR FRANK KRISTJÁNSSON
Fjörurnar jyrir sunnan Hafnarfjörð, frá Straumsvík og suður um Óttarsstaði
að Lónakoti, eru einkar fjölbreytilegar og góður og frjór leikvangur ungra
sem aldinna. Annar greinarhöfunda var svo lánsamur að alast upp á þessum
slóðum. Á fjörunni birtust þara- og þangbreiður og sjávarlífverur allskonar,
háar sem lágar: krabbadýr, krossfiskar, ígulker og skeldýr, skerar og
marflær, svo eitthvað sé nefnt, og margar aðrar - sem eftir verða bœði lifandi
í hraunpollum og dauðar í fjörunni. Þessu öllu fylgdi svo ríkt fuglalíf. A flóð-
inu barst allskonar reki á land upp, á veturna í vondum veðrum einnig haugar
af sœbörðu stórgrýti. Allt þetta vekur til umhugsunar, einnig um þau órœðu
náttúruöfl og undur sem að baki búa.
ORSAKIR OG EÐLI
SjÁVARFALLA
Við strendur landa hækkar og lækkar
daglega í sjónum með ákveðnu millibili, og
nefnast það sjávarföll eða flóð og fjara,
aðfall og útfall. Sjávarföllin eru mest allra
hafbylgna og geta verið þúsundir kílómetra
Svend-Aage Malmberg (f. 1935) lauk fyrrihluta-
prófi frá háskólanum í Kiel í Þýskalandi 1958 og
Dr.rer.nat.-prófi í hafeðlisfræði frá sama skóla
1961. Hann var sérfræðingur hjá Fiskideild At-
vinnudeildar Háskólans, síðar Hafrannsóknastofn-
un 1962-1975, deildarstjóri sjórannsókna hjá Haf-
rannsóknastofnuninni 1975-1985 og deildarstjóri
við sömu stofnun frá 1985.
Ragnar Frank Kristjánsson (f. 1962) Iauk cand.
hortonom.-prófi (landslagsarkitektaprófi) frá Land-
búnaðarháskólanum í Kaupmannahöfn 1990. Hann
var starfsmaður Skipulags rfldsins og Náttúruvemd-
arráðs og er nú sviðsstjóri hjá Náttúruvemd ríkisins.
Hann er varaformaður í Umhverfis- og úti-
vistarfélagi Hafnarfjarðar og hefur setið í umhverfis-
málanefnd Hafnarfjarðar frá 1994.
að lengd. Lotutíminn, en það er sá tími sem
líður milli þess sem bylgjan fer lengd sína,
ákvarðast af gangi himintungla - jarðar,
lungls og sólar - og er hann stöðugur, sem
er andstætt öðrum hafbylgjum, og jafnframt
lengri, 12stundireðameira.
Sjávarfallabylgjur eru langar bylgjur og
ná áhrif þeirra niður í djúpin eða til botns, og
magnast þannig bylgjan utan úr hafi og
lyftist eða hækkar á grunnsævi og við
strendur landa. Á hafi hulinni jörðu og án
hindrunar væri sjávarfallabylgjan fram-
skreið, en vegna óreglulegrar dreifingar hafa
og landa og vegna snúnings jarðar fær hún
á sig ýmsar myndir, bæði frantskreiðar (allir
hlutar bylgjumyndarinnar berast áfram í
stefnu bylgjunnar) og staðbundnar (bylgj-
an sveiflast um fasta sveillupunkta þannig
að öldukambur og öldudalur eru á víxl
stöðugt á sama stað). Sjávarföllin á jörðinni
eru því mjög mismunandi og breytileg nema
hvað varðar lotutímann.
Náttiírufræðingurinn 67 (3-4), bls. 201-206, 1998.
201