Náttúrufræðingurinn - 1998, Síða 84

L mynd. Lynggróður í hraunbolla í 2 km fjarlœgðfrá álverinu í Straumsvík. Mosaþemba er
á hraunbrúnum umhverfis bollann. - Dwarfshrub vegetation in sheltered habitat in the
lavafield at 2 km distance from the aluminium smelter in Straumsvík. Ljósm./photo: Hörður
Kristinsson.
Sigmundur Einarsson 1988). Þetta hraun
hefur nú verið alveg eyðilagt með gjallnámi.
Við NA-enda alversins nær eldra hraun
(Hellnahraun) alveg að Reykjanesbrautinni og
er það því eini staðurinn þar sem hægt er að
rannsaka gróðurbreytingar á sambærilegu
hrauni í 300 m til 2 km fjarlægð frá álverinu.
Hellnahraunið er mjög mishæðótt. Þar
skiptast á hraunbungur eða hellur sem rísa
yfir umhverfíð og dældir á milli. Mikill munur
er á gróðri í lægðunum og uppi á bungunum.
Dældimar eru víða með nokkuð fjölbreyttum
lynggróðri og tvíkímblaða jurtum þar sem
jarðvegur hefur safnast saman en mosa-
þembur á milli. Lyngið er einkum beitilyng
(Calluna vulgaris), krækilyng (Empetrum
nigrum), sortulyng (Arctostaphylos uva-
ursi) og bláberjalyng (Vaccinium uligi-
nosum) (1. mynd). Uppi á bungunum er
grámosaþemba, þar sem hraungambrinn
(grámosinn, Racomitrium lanuginosum) er
allsráðandi (2. mynd), en fáein grös og
blómjurtir eru á stangli í mosanum, einkum
þó krækilyng. Sums staðar kemur hraunið
upp úr mosaþembunni og er þá að mestu
þakið skófum (3. mynd). Þar eru snjóhvítar
skellur af mjólkurskilmu (Oclirolechia
lactea) og kóralskán (Pertusaria corallina)
mest áberandi en töluvert er einnig af gráum
hraunbreyskjum (Stereocaulon vesuvian-
um)j ryðlitaðri fölvakörtu (Porpidia melin-
odes) og gulri landfræðiflykru (Rhizo-
carpon geographicum). 1 sprungum er
sums staðar burknagróður.
SÝNILEG ÁHRIF
LOFTMENGUNAR
Um og eftir 1980 fylgdist ég annað veifið
með gróðri víða í nágrenni álversins og voru
áhrifin af völdum loftmengunar þá mjög vel
sýnileg. Vægar skemmdir lýstu sér í því að
hraungambrinn sviðnaði og varð svartur á
þeirri hlið hraunkamba sem sneri að
álverinu. Hins vegar sá oft ekkert á ntosan-
242