Andvari - 01.10.1962, Blaðsíða 108

346
ARNÓR SIGURJÓNSSON
ANDVARI
gríms er einnig aðalefni Egilssögu í hnot-
skurn. Hún lýsir þeirri uppreisn gegn
norska konungsvaldinu, er varS upphaf
íslenzkrar þjóSar, uppreisn manndómsins,
aS visu frumstæSs, jafnvel ruddalegs
manndóms, gegn ófyrirleitnu kúgunar-
valdi, sem læSist aS meS gýligjöfum og
„vinsamlegum" kveSjusendingum, en þó
uppreisn atgervis og þess vilja til sjálf-
stæSis, sem gerir menn aS mönnum og
þjóS aS þjóS. Egilssaga er rituS tii aS
segja frá þessari uppreisn manndómsins,
sem varS upphaf íslenzkrar þjóSar, ís-
lenzkrar sögu og íslenzks sjálfstæSis.
Þegar þaS er ljóst orSiS, aS vísa Skalla-
gríms geymir aSalefni Egilssögu í hnot-
skurn, hlýtur sú spurning aS vakna, hvort
vísan sé kveikja sögunnar, þ. e. aS sagan
hafi orSiS til vegna vísunnar, eSa sagan
hafi veriS kveikja vísunnar, þ. e. vísan
orSiS til vegna sögunnar. Gjarna hefSi
ég kosiS hiS fyrra, en liitt þykir mér
sennilegra. Tvennt hefur bent mér í þá
áttina. AnnaS er þaS, aS mér hefur ekki
dulizt, aS samband hlýtur aS vera milli
vísu Skallagríms og vísu Einars Þveræ-
ings. ÞaS getur naumast veriS nema á
einn veg: Sá er orti vísu Skallagríms
þekkti eSa kunni áSur vísu Einars. Hitt
er orSiS ringa, „þaS er ringa gjöf“, í vísu
Skallagríms. Þetta er tökuorS, sama orSiS
og ringe í dönsku, líklega komiS til Is-
lands frá Þýzkalandi yfir Björgvin í Nor-
egi, og fræSimönnum ber saman um, aS
þaS geti ekki hafa veriS svo snemma á
ferS, aS Skallagrímur hafi notaS þaS. Því
hafa þeir reynt aS yrkja upp til aS losna
viS þaS, en fyrir þeim uppyrkingum eru
ekki til nein frambærileg rök, í handrit-
um stendur ýmist ringa eSa hringa, sem
eflaust er önnur mynd sarna orSs, þannig
til komin, aS Islendingar á 13. öld vissu,
aS li féll niSur í ýmsum norskum mál-
lýzkum á unda.n r. En hafi Skallagrímur
ekki ort vísuna, er eigi öSrum til aS dreifa
en höfundi Egilssögu, Snorra Sturlusyni.
Enginn var heldur líklegri til aS skilja
þaS, aS Egilssaga eigi aSeins þarfnaSist vís-
unnar, heldur beinlínis krafSist hennar.
Frændur okkar NorSmenn hafa trúaS
því, aS Snorri Sturluson hafi meS frásögn-
unum í Heimskringlu um glæsileg afrek
þjóSar þeirra á einingaröld, sjálfstæSis-
öld og hetjuöld hennar gefiS henni þrek
til aS lifa af hörmungaraldir þær, er á
eftir fóru, sem sérstæS þjóS, og ávinna sér
sjálfstæSi meS nýrri öld. Því hafa þeir
raunverulega tekiS hann í heilagra manna
tölu. ViS íslendingar höfum viSurkennt
hann sem mestan ritsnilling okkar, og
viS höfum þakkaS honum þaS, aS hann
hafi gefiS okkur skilning á fornum kveS-
skap þjóSar okkar og treyst samhengiS í
bókmenntum okkar meS Skáldskapar-
málum sínum í Eddu. En viS höfum lagt
trúnaS á þær dylgjur pólitískra andstæS-
inga meSal samtíSarmanna hans, aS hann
liafi veriS konungssinni eins og þeir, gerzt
jafnvel fólgnarjarl, það er leynijarl, Skúla
BárSarsonar, er Skúli glæptist til aS taka
konungsnafn í Noregi. Er það þó auS-
velt til skilnings, aS ólíklega hefði svo
vitur maSur sem Hákon konungur
Hákonarson aS Skúla dauðum óttazt
mann, sem svo hefði hrapaS til konungs-
þjónustu sem Snorri hefði þá, og gert sér
þá fyrirhöfn aS hrugga honum banaráð.
Nú, er viS vitum hlutdeild Snorra í ræðu
Einars Þveræings og þaS meS, aS hann
hefur samiS og ritaS sögu Egils Skalla-
grímssonar, söguna um upphaf íslenzku
þjóðarinnar og uppreisn gegn hinu er-
lenda valdi, konungsvaldinu norska,
þarf eigi annarra vitna viS um hug hans
um þau efni, er varða sjálfstæði þjóðar-
innar, eigi heldur um þaS, hver bezt
tendraði þann kyndil, er lýsti þjóðinni í
myrkri þeirra alda, er á eftir fóru. Því
her okkur ekki minni, heldur meiri skylda