Andvari - 01.01.1998, Blaðsíða 64

62
PÁLL VALSSON
ANDVARI
heppni sem þrifist hefur á íslandi fram á þennan dag og er gildur þáttur í
íslenskri menningu sem ekki ber að vanmeta eða lítilsvirða.
Margt bendir til þess að Sigurður hafi sjálfur gert sér grein fyrir tak-
mörkunum rímnahefðarinnar og að honum hafi sótt efasemdir um hvort
hann væri að vannýta skáldgáfu sína. Þetta kemur ekki síst fram í Núma-
rímum, sem líklegt er að Tómas Sæmundsson hafi verið að hrósa í kaflan-
um sem Jónas og Konráð fella út. Hér er mikilvægt að huga að samheng-
inu. Sigurður hrökklast til Grænlands frá Kaupmannahöfn og þar er hann
einn, fjarri íslensku samhengi stétta og bókmennta. Það er í því umhverfi
sem hann yrkir Rímur af Núma kóngi Pompílssyni, og skrifar að þeim
merkan formála. Þar viðrar Sigurður hugmyndir af svipuðu tagi og Jónas í
sínum fræga dómi síðar. Hann talar þar meðal annars um að ef til vill séu
höfundar rímna um of bundnir bókstaf sögunnar í stað þess að koma með
eitthvað frá eigin brjósti, þannig að úr verði eiginlegur skáldskapur; annars
geti menn auðvitað sem best lesið þá sögu sem ríman sé ort út af. Hann
víkur einnig að formi rímna, segir það víða stirðnað, kenningar skakkar og
afbakaðar og málið steingelt. Þessara skoðana sér einnig stað í rímunum
sjálfum, t.d. í mansöng sautjándu rímu þar sem hann gerir skýran mun á
hagyrðingi, eða rímara eins og hann kallar hann, og svo skáldi:
Orð og þanka alla úr hinna bókum,
þegar láta þrykkta skrá,
þurfa slíkir jafnan fá.
Eins er það um útleggingu kvæða,
ef þekkir bæði þjóðmálin;
þetta gerir rímarinn.
Hinn er skáld sem skapar, fæðir, málar
myndir þær í þanka sér,
sem þekktum aldrei forðum vér.9
Þegar Númarímur koma út, árið 1835, stendur Sigurður Breiðfjörð því á
vissum tímamótum í skáldskap sínum. Hann finnur hefðina þrengja að sér
og hugleiðir nýjar leiðir, að nokkru í anda rómantíkur, um skáldskap sem
spretti meira frá honum sjálfum og feli í sér meiri sköpun. Á þessum við-
kvæma tíma flækist hann inn í deilur Fjölnis og Sunnanpóstsins.
Það þarf ekki að velta því lengi fyrir sér af hverju hann yrkir Fjölnisníðið
og reitir þar með þá félaga í Höfn til reiði með hinum afdrifaríku afleiðing-
um. Þó verður að rifja upp fáein mikilvæg atriði. Þegar Sigurður kemur frá
Grænlandi á hann lítið undir sér og er, eins og flestir aðrir, háður þeim
valdamönnum sunnanlands sem stýrðu prentsmiðjum og almennum bók-
menntasmekk um þær mundir og stóðu að Sunnanpóstinum. Meðal efnis í