Andvari - 01.01.1998, Blaðsíða 136

134
JÓN VIÐAR JÓNSSON
ANDVARI
Hann hét Indriði Waage (1902-1963), var aðeins fimm árum yngri en fé-
lagið sjálft og nánast alinn upp innan þess. Hann var sannkallað leikhús-
barn, hann Indriði, sonur Jens B. Waages og Eufemíu konu hans, dóttur
Indriða Einarssonar leikritaskálds. Jens var ekki aðeins einn af aðalleik-
endum fyrri ára, heldur hafði hann einnig sinnt starfi leiðbeinanda lðngum
stundum. Pó hafa nýlegar rannsóknir leitt í ljós, að fullmikið hefur verið
gert úr framlagi hans í fyrri söguritum, einkum á kostnað Einars H. Kvar-
ans, sem var áhrifamikill leikstjóri, bæði á milli 1898 og 1901 og aftur frá
1912 til 1915.6 Eufemía lék mikið á árunum frá 1905 til 1920, en kvaddi þá
sviðið með manni sínum og tók eftir það ekki beinan þátt í leikstarfinu.
En fjölskylda Indriða Einarssonar var ekki þar með horfin úr leikhúsinu,
öðru nær. Auk Guðrúnar Indriðadóttur voru tvær systur hennar, Marta og
Emilía, áberandi leikkonur og þær stóðu á sviðinu langt fram á fjórða ára-
tuginn, báðar að heita mátti til dauðadags (Emilía lést 1939 og Marta 1940).
Marta var einnig félagsskörungur mikill og sat í stjórn L.R. um skeið. Eftir
dauða Stefaníu, sem var ásamt börnum sínum og eiginmanni önnur megin-
stoð félagsins, varð Indriða-fjölskyldan, eins og hún var oft kölluð, æ um-
svifameiri í öllu starfi þess. Þessari hlið mála hef ég gert ítarleg skil, bæði í
doktorsritgerð minni og ævisögu Stefaníu Guðmundsdóttur, Leyndarmál
frú Stefaníu, og sé því ekki ástæðu til að orðlengja frekar um hana hér.7
Eitt vil ég þó nefna, sem sýnir hin miklu áhrif Indriða-fjölskyldunnar.
Um það leyti sem systurnar voru dánar eða hættar að leika um 1940 og
Indriði Waage löngu orðinn fastur í sessi sem einn aðalleikstjórinn, settist
Eufemía við og ritaði ítarlegar endurminningar frá starfinu í L.R.'S Þær eru
um margt afar mikils virði, en að einu leyti stórvarasamar; þær eru svo lit-
aðar af persónulegri heiftúð Eufemíu í garð Stefaníu, að þær gefa mjög vill-
andi mynd af hinu ómetanlega brautryðjendastarfi hennar. Þessa afskræm-
ingu Eufemíu á staðreyndum sögunnar tel ég mig hafa leiðrétt í fyrrnefnd-
um ritum og nefni hana hér aðeins til að minna á, hversu brýnt er að
fræðimenn hafi gát á sér og séu gagnrýnir á heimildir sem við fyrstu sýn
orka trúverðugar. Reynslan hefur kennt, að leikhúsið er í eðli sínu gróðrar-
stía margs kyns goðsagna, sem geta orðið harla lífseigar, sé þeim ekki
útrýmt með afdráttarlausum hætti. Raunar er fyrrnefnd þjóðsaga um yfir-
burðastöðu Jens B. Waages sem leikstjóra frá 1904 til 1920 vafalítið runnin
undan rifjum Eufemíu, sem nefnir varla aðra í skrifum sínum, þ.á m. rit-
gerð sinni um fyrstu starfsmenn L.R. í 50 ára afmælisriti félagsins.y
Indriði Waage var eini leikstjóri L.R. frá því um haustið 1925 fram á árið
1928, ef undan er skilin gestkoma Adams Poulsens sem setti á svið útgáfu
Hoffmannsthals á miðaldaleiknum Sérhver haustið 1927. Þá höfðu tvö önn-
ur „konungsefni“ skotið upp kollinum, eins og ég kem betur að í næsta
kafla. Hið fyrra, Guðmundur Kamban, hvarf að vísu fljótt á braut eftir