Andvari - 01.01.1998, Blaðsíða 139

ANDVARI
AF ÓSKRIFAÐRI LEIKLISTARSÖGU
137
minninga Brynjólfs Jóhannessonar, Karlar eins og ég.16 Annars vitnar hún
hér einkum til bréfa, sem Indriði skrifar Indriða afa sínum úr utanferðinni.
Þar segir hún hann „ræða við afa sinn um einföld leiksvið og styttingar
Max Reinhardts á leikverkum“ og „velta vöngum fram og aftur yfir leik-
stjórn hans og fleiri spámanna leiklistarinnar á þessum tíma.“17 Leikstjórn-
arstíll Indriða síðar hafi og þótt „minna á expressjónísku leikstjórana
þýsku“, og hafi mátt sjá merki þeirra lærdóma í „notkun Ijóssins, svipbreyt-
ingum og hlátri leikaranna, stillingu hraðans“ sem allt hafi borið vitni um
„næman skilning Indriða á því að hægt væri að láta smáu atriðin jafnt þeim
stóru sýna það sem í leiknum byggi.“18
Ég er hræddur um, að hér liggi ekki allt eins Ijóst fyrir og Þórunn vill
vera láta. Fyrst af öllu verður að geta þess, að samtíðarheimildir um þessar
sýningar hans eru bæði litlar og takmarkaðar. Indriði mun t.d. aldrei hafa
undirbúið sig með nákvæmum leikstjórnarhandritum, líkt og reglumaður-
inn Haraldur Björnsson, eða hirt um að „dókúmentera“ sviðsetningar sín-
ar, a.m.k. er ekki kunnugt um neitt slíkt frá hans hendi. Þar við bætist, að
ljósmyndaefnið frá þessum tíma er mjög fátæklegt, þó að það þyrfti að vísu
að kanna betur með nákvæmri leit í söfnum þeirra ljósmyndara, sem unnu
mest fyrir leikhúsið, einkum Lofts Guðmundssonar. Við höfum því í raun
fátt annað að styðjast við en leikdómana með kostum sínum og göllum.
Frásagnir manna eins og Brynjólfs Jóhannessonar og Vals Gíslasonar eru
út af fyrir sig góðra gjalda verðar, en þær eru vitaskuld frá miklu seinni
tíma. Auk þess er staðreynd, sem ekki má gleyma, að þeir Brynjólfur og
Valur voru jafnan miklir vinir Indriða, svo að þaðan var tæpast að vænta
mikillar gagnrýni á verk hans og vinnubrögð.19
Þekktar heimildir um Þýskalandsdvöl Indriða eru ekki heldur miklar.
Bréfin til Indriða Einarssonar, sem eru varðveitt í safni hans í Landsbóka-
safninu, eru hin einu sem enn eru til úr ferðinni, svo vitað sé. Þau eru að-
eins tvö, bæði frekar stutt og einungis fyrra bréfið snýst um leikstjórn Rein-
hardts.20 Fyrrnefnt útvarpsviðtal frá 1962 virðist Þórunn ekki hafa þekkt;
a.m.k. vísar hún hvergi til þess. Þar segir hann undan og ofan af ferðinni,
og er ekki að heyra sem hann hafi átt þess kost eða yfirleitt reynt að kom-
ast að hjá einhverju Berlínarleikhúsanna til að fylgjast með æfingum. Um
faglega þjálfun í nútímaskilningi hefur þar því ekki verið að ræða. En bréf-
ið til afa hans staðfestir, svo langt sem það nær, að honum var starf leik-
stjórans afar hugleikið og hann hefur reynt að glöggva sig á helstu þáttum
þess. Ut af fyrir sig leikur ekki nokkur minnsti vafi á því, að Þýskalands-
dvölin varð Indriða drjúgt veganesti, hafði jafnvel grundvallaráhrif á list-
feril hans og listskynjun, eins og Sveinn Einarsson orðar það.21
Þó að hæpið sé að gera mikið úr loflegum ummælum gamalla vina og
samherja úr leikhússlagnum, eru leikdómar samtíðarinnar ekki síður vara-