Andvari - 01.01.1998, Blaðsíða 107

andvari
RÖDD ÚR HÁTALARA - SKILABOÐ f TÓTTARVEGG
105
Líkt og svo oft í verkum Indriða birtist hér athyglisvert innsæi í það hve
miðlun og geymsla upplýsinga skiptir miklu fyrir tengslin við sögu okkar og
sjálf og hve ólíku hlutverki mismunandi „gagnabankar“ gegna. Ásmundur
hefur árum saman unnið erfiðisvinnu og er kallaður „verkamaður“ af bæj-
arbúum, en lítur fyrst og fremst á sig sem mann „að vestan“, sveitamann,
og öll sýn hans á umhverfið mótast af þeim skilningi. Þetta sést einna best
þegar litið er á hvernig hann tekur við upplýsingum, flokkar þær og skilur.
Þessar upplýsingar eru runnar úr gagnabanka náttúru, veðurlags og vinda,
en eins og segir í textanum skiptu þær „bæjarbúann litlu. Hann las ekki líf
sitt af stráum“ (bls. 6). Bæjarbúinn les heldur ekki líf sitt úr minjunum sem
eftir standa um gamla bændasamfélagið, en það gerir Ásmundur og þegar
hann síðar rifjar upp atvik úr löngu liðnum göngum er athyglinni beint að
því hve vel honum lætur að nema þessi huldu gögn. Ásmundur skilur um-
hverfið sem leið að sögunni, mikilvægt skráningar- og geymslutæki sem
reyndar er afar stopult og ekki tiltækt hverjum sem er, öfugt við upplýsing-
ar í bókum. Þessar náttúruupplýsingar verða því ekki numdar nema „með
því að leggja opinn lófa á svöl og rök tóttarbrotin innanverð svo hún [sag-
an] gæti streymt í gegn“ (bls. 53). Slík gögn verða ekki skilin og flokkuð
nema af sérþjálfuðum táknlesanda og ljóst að þau hyrfu með lesandanum
væri ekkert gert til að sporna við því. Gögnin um sveitasamfélagið þarf að
flytja sem allra fyrst úr þessum tóttarbrotum og hrundu torfveggjum yfir í
texta til að þau glatist ekki með einu þýðendunum sem hafa kunnáttu til að
lesa þau. Ásmundur gerir sér mætavel grein fyrir þessu, enda er helsta starf
hans á vetrum, þegar fannalög og frosthörkur binda enda á grjótnámið, að
grúska á bókasafninu og skrifa hjá sér minningabrot. Hann vinnur að
minningarpistli um bernskujólin en konu hans finnst lítið til þess koma.
Indriði lætur hana jafnvel gera grín að skrásetningaráráttu hinna brott-
fluttu sveitamanna: „Er ekki búið að segja þetta allt hundrað sinnum og
°flar, sagði konan og hætti að hræra í súpunni. . . Fólk steypti kerti úr tólg,
það reykti kjöt og súrsaði bringukolla og hafði svo súrt smjör við öllu sam-
an. Um þetta hefur verið skrifað í annarri hverri bók sem út hefur komið
síðastliðin þrjátíu ár“ (bls. 20-21).
Þegar þess er gætt að Unglingsvetur á að gerast skömmu upp úr seinna
stríði hitta þessi orð beint í mark. Eitt af meginverkefnum hinnar nýju þétt-
býlismenningar var að sníða fortíðarreynslunni nýjan búning. Vista mikil-
Væg gögn í prentuðum miðlum í stað þess að treysta á munnlega varðveislu
eða flutning á boðum með verklegri kennslu, enda var þessi gagnabanki
fortíðarinnar á hverfanda hveli og hagnýtt gildi hans æ rýrara þótt sögulegt
gfldi hans ykist reyndar í réttu hlutfalli við þá rýrnun.2 En þetta viðfangs-
efni - skrásetning, geymsla og flutningur upplýsinga - virðist hafa verið
Indriða hugleikið alla tíð. Hugmyndir hans um hvernig íslenskt samfélag