Andvari - 01.01.1998, Blaðsíða 80

78
JÓN YNGVI JÓHANNSSON
ANDVARI
að framan er sagt hlýtur að vera: „hver er Grímur Thomsen ef hann er ekki
nátttröll?“
Par sem þessi grein er fyrst og fremst hugsuð sem gagnrýni, verður ekki
sett hér fram heildstæð kenning um bókmenntasögulega stöðu Gríms
Thomsens eða tengsl hans við samtíð og sögu. Á hinn bóginn er sannfæring
mín að það að hætta að hugsa um Grím sem nátttröll opni útsýn til ýmissa
átta í skáldskap hans, og því mun ég hér að lokum stinga upp á einni mögu-
legri leið að skáldskap Gríms, sem raunar ætti að liggja í augum uppi.
III. Skandínavismi og hið norrœna eðli
Vart þarf að taka fram einu sinni enn að uppáhaldsyrkisefni Gríms í forn-
öldinni eru sterkar hetjur; karlmenni sem eru ekki við allra skap. Síðan má
bæta því við, og gleður þá sem gaman hafa af ævisögulegum skýringum, að
Grímur yrkir áberandi mikið um viðskipti þessara útlaga við konunga og
valdsmenn. Yrkisefni hans er gjarnan svik konunga, til dæmis í „Pálna-
tóka“ og kvæðinu um Halldór Snorrason. Eftirfarandi vísu í því kvæði má
til dæmis auðveldlega túlka sem kalda kveðju Gríms til fyrrum yfirboðara
sinna.
í mörgum háska með þér var eg,
merkið jafnan fremstur bar eg,
unnin mörg þér manns var raunin,
mér er spurnin: Hvar eru launin?23
Fleiri dæmi um svik konunga eða vanefndir má finna í Hemings flokki Ás-
lákssonar, þar sem enn er sneitt að Haraldi harðráða og lýst viðskiptum
hans við kempurnar Halldór Snorrason og Heming. Það eru menn eins og
þeir, og Pálnatóki og fleiri, sem skýring Sigurðar Nordals gerir ráð fyrir að
Grímur hafi viljað heimsækja og setjast að sumbli með í fornöldinni.
En er ekki vænlegra að skoða þau kvæði sem Grímur yrkir um íslenskar
fornbókmenntir í samhengi við þau fræði sem hann stundaði sem ungur
maður í Kaupmannahöfn? Eftir að Grímur lauk við meistaraprófsritgerð
sína um Byron lávarð árið 1844 sneri hann sér í auknum mæli að norrænum
miðaldabókmenntum, og um þær birti hann nokkrar greinar í dönskum
blöðum á árunum 1846-1857. Áuk þess gaf hann út þýðingar á norrænum
miðaldabókmenntum í tveimur bindum undir heitinu Udvalgte Sagastykk-
er. Grímur hafði brennandi áhuga á útbreiðslu þessara bókmennta, bæði á
Norðurlöndum og annars staðar í álfunni. Sá áhugi hélst a.m.k. fram um
1870 en þá vann hann að þýðingu á Eddukvæðum fyrir enskt tímarit.24