Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1998, Síða 68

Andvari - 01.01.1998, Síða 68
66 PÁLL VALSSON ANDVARI sögnum.“15 Tómas hafði ríka þörf til að gagnrýna bæði veraldleg sem geist- leg yfirvöld, segja þeim til syndanna ef þurfti og lítur raunar á það sem sitt hlutverk. Málflutningur hans er í góðu samræmi við þróunina í Evrópu þar sem farið er að boða frjáls skoðanaskipti í andstöðu við öll hin miklu og ströngu höft sem ríktu á þessu sviði, t.d. í Danmörku þar sem ritskoðunar- lög voru með þeim ströngustu sem þekktust. í Kaupmannahöfn sat opinber ritskoðari konungs, hinn harði og ósveigjanlegi Christian Reiersen og fór yfir allt prentað mál, þar á meðal Fjölni. Fjölnismenn gerðu sér auðvitað grein fyrir þessu og á einum stað segir Jónas í bréfi í gamni að Reiersen hljóti að verða bumbult þegar hann lesi um óróaandann í Fjölni.16 Fjölnir rís að hluta á þessari frelsisbylgju, og því finnst Tómasi einboðið að Fjölnir verði að geta tekið gagnrýni af reisn og víðsýni. Honum líkar t.d. illa tónn- inn í lítilli klausu aftast í öðru ári Fjölnis, þar sem farið er háðsorðum um Sunnanpóstinn og mótmælir því: „ég prótestera hreint á móti að brúkuð séu. . . nokkurstaðar bituryrði, þar sem ekki er auðsjáanlega illskufullur til- gangur.“17 Tómasi finnst til dæmis að þeir ættu að vera þakklátir fyrir ítar- lega gagnrýni Sendibréfs Eiríks Borgfirðings, þ.e. Eiríks Sverrissonar sýslu- manns, sem birtist í Sunnanpóstinum, því hún sé ekki skrifuð af illgirni heldur heiðarleika, þótt víða gæti misskilnings og rangtúlkunar. í þessari nefndu klausu í lok Fjölnis, sem ber öll merki lagsbræðranna Jónasar og Konráðs, er talað um að Fjölnir hafi bakað sér óvináttu sumra manna og fengið ort um sig níð, en þeir kjósi að eiga ekki orðastað við „óvitra menn“. Hins vegar ætli þeir sér að svara „borgfirska vinnumannin- um“ (Eiríki sýslumanni) því það líti út fyrir að hann sé „óheimskur og sæmilega vel að sjer, eptir því sem gjera er um þá sem ekki eru til menta settir - jafnvel þó við þekkjum vinnumenn sem hefðu gjetað tekið saman betra brjef.“18 Hann hafi þó misskilið herfilega „formálann og litla kvæðið,“ (þ.e. ísland farsælda frón) en verst sé þó hvað hann sé langt á eftir tíman- um! Þeir prenta líka lítið mottó fremst í Fjölni þar sem þeir segjast munu fylgja sannleikanum „þó hann kinni að baka okkur mótmæli og óvináttu sumra manna.“19 Jónas og Konráð stilla sér upp með heldur hrokafullum hætti sem málsvarar sannleikans. Annað ár Fjölnis hefst því og endar í her- skáum og stríðshvetjandi tóni. Fjölnir varð því aldrei það víðsýna umburðarlynda menningarrit sem til stóð. Ritdómur Jónasar og ýmis skrif Konráðs gera það að stríðsriti í nei- kvæðum skilningi með almenningi og eftir það varð ekki aftur snúið og þeir slíta félag sitt. Með sama hætti og segja má að Jónas hafi með dómnum skrifað undir dánarvottorð Fjölnis þá urðu orð hans Sigurði Breiðfjörð dýr- keypt á stað og stund. Þau fyrirheit um breyttar áherslur og nýsköpun sem Númarímur höfðu gefið gufa eiginlega upp. Eftir ritdóm Jónasar er eins og Breiðfjörð missi fótanna. Hann fer að víkja illu að Fjölni í tíma og ótíma,
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.