Andvari - 01.01.1998, Blaðsíða 97

ANDVARI
EFINN KEMUR TIL SÖGU
95
heiminum. Þórbergur Pórðarson beitti einnig þekktum rómantískum tákn-
um á írónískan hátt og á það raunar einnig sammerkt með Jóni að sækja
innblástur til Oscars Wilde.14
Sumar setningar Jóns gætu sem best verið eftir Þórberg:
Þið hafið ekki hugmynd um, hve erfitt það er, að losa flugur af flugnapappír, því ekki
eruð þið ungar stúlkur í kökubúð. Það er ég ekki heldur, að vísu, en ég elska ungar
stúlkur í kökubúð, svo að það kemur út á eitt. (22)
Slík bullorðræða (nonsense) á sér einnig hliðstæðu í verkum enskra skálda
á þessum tíma sem fetuðu í fótspor Lewis Carrolls og hleyptu bullinu í
bókmenntirnar, t.d. P. G. Wodehouse og sumpart einnig Oscar Wilde.
Einnig minnir sögumaður Jóns á Þórberg þegar hann lætur retórískar
spurningar dynja á flugunum á írónískan hátt sem minnir á vin hans, Tómas
Guðmundsson, síðar: „Þið haldið ef til vill, að það auki lánstraustið, að
ganga með flugur í höfðinu?“ (22) Þá má velta því fyrir sér hvort kvæðið
„Eftir dansleik“ sæki eitthvað til annars samtíðarmanns Jóns, Davíðs Stef-
ánssonar, en það byggir annars á þeirri hugmynd sem Jón er iðulega að
velta upp, að ástin sé fyrst og fremst í mönnum en ekki milli þeirra:
Elskar hann mig? spurði hún.
Spegillinn brosti.
Já, sagði spegillinn, og brosti. (26)
Helsta samkenni Jóns Thoroddsens og samtíðarmanna hans, t.d. Þórbergs
°g Tómasar, er írónían sem hefur læðst inn í skáldskapinn, er þar sem önn-
ur rödd og dregur dár að öllu saman. Hún birtist í þversögnum, andstæðum
°g fáránleika og er einkenni skáldskapar á tuttugustu öld. Írónían beinist
iðulega gegn sögumanni sjálfum:
Ég lá uppi í sóffa, og las skáldskap eftir ungan og efnilegan rithöfund. Ég naut þess,
að hafa ekki skrifað bókina sjálfur, og tautaði fyrir munni mér:
Aumingja maðurinn. Og þetta er víst allra vænsti piltur. (21)
Síðar endurtaka flugurnar þetta taut, sögumanni til háðungar.
Hér kemur Jón að hlutskipti sínu sem gagnrýnanda sem gerist skáld.
Einnig má finna í flugum hans sjálfsíróníu sem beinist gegn þeirri áráttu
mannsins að taka sig alvarlega:
Á morgun ber ég í borðið.
Nei, segi ég, og ber í borðið. (28)
Þó að margt sé líkt með Jóni og þeim skáldum sem hafa verið kennd við
nýrómantík er slík sjálfsírónía yfirleitt fjarri þeim. Hana sækir Jón annað.