Andvari - 01.01.2001, Page 137

ANDVARI
... EN SAMT SKULUM VIÐ STANDA UPPRÉTTIR
135
Þau þrjú skáld sem ég hef einkum nefnt hér að framan voru ekki þau einu
sem Sigfús hlustaði á, og ástæða er til að nefna eitt skáld enn sem drjúg áhrif
hafði, ekki þó með ljóðum sínum heldur viðhorfum til ljóðlistar og mannlífs,
en það var danska skáldið Paul la Cour. Langt mál þyrfti til að gera því efni
verðug skil, en benda má á grein Sigfúsar „Til vamar skáldskapnum“ þar sem
hann styðst nokkuð við bók la Cours („enda má telja hana einhverja beztu
greinargerð fyrir nútímaskáldskap, sem gerð hefur verið,“ segir Sigfús í inn-
gangi að þýðingu sinni í Vaka).46 Minnst hefur verið á viðhorfið til hefðbund-
ins skáldskapar en fáein atriði til viðbótar hjá Paul la Cour sem greinilega
höfða til Sigfúsar eru afstaðan Eg er ekki einn, þessvegna er ég (maðurinn er
ekki maður nema í félagsskap annarra) og áherslan á hinn upprétta mann; á
andlega ráðvendni í skáldskap; á Ijóðið sem samtal; á aÖforðast skraut.
Þetta síðasta þrennt leiðir hugann að málinu á Ljóðum 1947-1951. Það
sem einkennir það allajafna er hvað það er blátt áfram og sundurgerðarlaust,
og orðfærið ,óskáldlegt‘ á fyrri tíðar mælikvarða án þess þó að verða nokk-
umtíma flatt. Öðru nær: hvert orð vegur þungt og full innstæða er fyrir orð-
unum. Af samtímaskáldunum er helst að Jón Óskar líkist Sigfúsi að látleysi
í orðfæri, en munurinn verður hinsvegar áberandi þegar borið er saman við
ljóð Anonymusar, frumsamin og þýdd. Ljóðin eru ekki torræð (nema helst nr.
VI (,,Sakamaður“), en um það segir Sigfús í bréfi til Jóns Óskars 4. maí 1953
að sennilega sé „betra að líta ekki á ljóðið algjörlega sem heild, heldur fjög-
ur ljóð um sama efni“), og fas ljóðanna mótast gjama af viðræðu eða hug-
leiðingu.
Um ytra form ljóðanna er það að segja að af tuttugu kvæðum bókarinnar
eru ellefu fríljóð, tvö prósaljóð og sjö með reglubundinni hrynjandi. Athygli
vekja fimm kvæði í síðasta flokknum sem ort eru undir fimmliðahætti. Um
tvö þeirra vitum við að þau eru meðal elstu kvæða bókarinnar, nr. VI ort
1947-48 og nr. XII (,,Septemberbæn“) birt 1948, hin gætu verið frá svipuð-
um tíma eða litlu yngri, þó sum þeirra virðist reyndar þroskaðri en önnur.
Nokkuð greinilegt er, bæði hjá Sigfúsi og Hannesi Sigfússyni, að fimmliða-
hátturinn er áfangi á leiðinni frá reglubundinni hrynjandi til fríljóðs. Allir
fjórmenningamir grípa til slíks háttar en fyrirmyndir gætu verið mismunandi:
Dymhilvöku-bráguúnn er greinilega frá The Waste Land, sbr. sýnishorn
Hannesar af þýðingartilraun sinni; Jón Óskar bendir á svipmót með „Draumi
heimsins" og brag „Gunnarshólma“,47 og að minnstakosti sum þessara fimm
kvæða Sigfúsar (tam. nr. VI) kynnu að hafa þegið bragform sitt frá „Sökn-
uði“ Jóhanns Jónssonar eða beint frá Dúínó-elegíunum. Þetta þyrfti þó að
rannsaka betur.
Þrjú helstu þemu Sigfúsar íLjóðum eru ,leitin að hætti að lifa‘, dauðinn og
ástin. Þetta mætti draga saman enn frekar: meginviðfangsefni Sigfúsar er
staða mannsins í tilverunni, eða það sem kallað hefur verið hlutskipti manns,