Andvari - 01.01.2008, Page 93

GUÐMUNDUR ANDRl THORSSON
Hann kvaðst á við fjandann
Hugleiðingar kringum Stein Steinarr
i
Steinn Steinarr gat trútt um talað þegar hann kvartaði um að lífsháskann
vantaði í ljóð ungu skáldanna í viðtali við Birtingsmenn árið 1955: Hann
kvaðst á við fjandann.1
Ferö án fyrirheits kom fyrst út árið 1942 og síðar sendi hann frá sér aukna
og endurbætta útgáfu sem hafði í raun að geyma úrval ljóða hans. Þótt Steinn
lifði til ársins 1958 varð þetta síðasta eiginlega ljóðabók hans - síðasta bókin
þar sem safnað er saman ljóðum af ýmsu tagi og þau látin kallast á með
óbeinum hætti, laustengd. Ljóðabálkurinn Tíminn og vatnið kom á bók 1948
og hafði að einkunnarorðum að ljóð skyldu ekki merkja neitt heldur vera
- ljóðin eru samkvæmt því sjálfstæður veruleiki sem okkur býðst að ganga
inn í og njóta en sé ætlunin að leita merkingar er verið að fara í ljóðhús að leita
predikunar. Sérhver tilraun til túlkunar er samkvæmt þessum hugsunarhætti
þýðing á nýtt tungumál, og þar með fölsun. Hvernig svo sem túlkunarmögu-
leikum kann að vera háttað á þeim orða- og rímballett sem Tíminn og vatnið
er má ef til vill segja að þar hafi skáldið horfið inn í ljóð sitt þegar það var
loks fullskapað og fagurt.2
En áður hafði hann sem sé kveðist á við fjandann. í niðurlagi bókarinnar
Ferðar án fyrirheits víkur hann að því hlutskipti sínu þegar hann stígur fram
í lokin í ljóðinu Undirskrift og ávarpar lesendur sína líkt og leikari eftir sýn-
ingu í epísku leikhúsi sem afklæðist gervinu og gerir grein fyrir sjálfum sér
og jafnvel því hvaða ályktanir má draga af því sem á undan er gengið. Ljóðið
hefst á sposkri hlédrægni. Steini var í ljóðum sínum tíðrætt um það hversu
lítils álits skáldskapur hans nyti meðal þjóðarinnar - og á honum að skilja að
það væri að verðleikum - en hér minnir hann eiginlega fremur á stoltar hús-
mæður fyrri tíma sem sögðu gjarnan „fyrirgefiði hvað þetta ómerkilegt" um
krásirnar sem bornar voru á borð; segist ekkert frekar hafa að segja lesendum
þessarar bókar „ef einhverjir eru“; hér sé hann sjálfur og þetta sé „allur minn
auður“ / hið eina sem ég hef að bjóða lifandi og dauður“.
Því næst víkur hann að sérstöðu sinni í samfélaginu og segist vita að hann