Andvari - 01.01.2008, Page 109

andvari
LANDFLUTNINGAR
107
Nlynd 7. Magnús Jónsson, 195?. Dalbœr íHnmamannahreppi, Miðfell. 79 x 143 cm,
°lía á striga. í einkaeign.
Hversvegna er hér gripið til fleygra orða Gunnars í Njálu! í þeim inn-
byrðis tengslum lands, náttúru, sögu, tungumáls og bókmennta sem mótað
hafa íslenska þjóðernisvitund, einkum frá og með rómantísku stefnunni á
nítjándu öld, hafa íslendingasögurnar skipt verulegu máli. Þær eru okkar
helsta arfbundna þjóðernisepík. Tvennt hefur þó reynst mönnum mótdrægt
í rómantískum viðtökum þessara sagna. Annarsvegar að höfundar sagnanna
skuli ekki vera nafnkunnir og þannig á stall setjandi, og hinsvegar hversu
sjaldan landinu er þar lýst með þeim hætti er við tengjum fegurð. Fyrir vikið
hefur þetta atriði í Njálu öðlast ofur-mikilvægi. Gunnar vill ekki yfirgefa sinn
fallega reit og yfirlýsing hans um það hefur iðulega öðlast heitan þjóðernisblæ
í skilningi manna, svo sem gleggst má sjá í ljóði Jónasar Hallgrímssonar,
»Gunnarshólma“, þar sem staður afturhvarfsins er upphafinn og verður svo
gott sem ígildi íslands í heild. Þessar fáu línur í Njálu eru á sinn hátt ígildi
mikils landlagsmálverks þar sem saman tvinnast fegurðarskyn, búsældar-
teikn og ákveðinn staður (sem er kunnur og kær og samt í fjarlægð sem vekur
þrá).
Þetta er ekki í eina skiptið sem ákveðnum stað eða svæði er léð tilfinn-
mgagildi í íslendingasögunum. Minna má á vísu Helgu Bárðardóttur í Bárðar
sögu Snœfellsáss, þar sem heimþrá hennar á Grænlandi er staðfest með
ookkrum örnefnum á Snæfellsnesi: „Sæl væri eg / ef sjá mætteg / Búrfell og