Andvari - 01.01.2008, Side 135

GUNNAR KARLSSON
Jónas og Tómas
Þeir voru jafnaldrar Jónas Hallgrímsson og Tómas Sæmundsson og höfðu
verið þrjá vetur samtímis í Bessastaðaskóla áður en þeir urðu félagar við útgáfu
Fjölnis í Kaupmannahöfn. Þeir voru þó aldrei lengi saman í Kaupmannahöfn
því Tómas fór þaðan í Evrópuferð sína árið 1832, sama árið og Jónas kom til
Hafnar, og sama árið og Tómas sneri heim úr ferðinni, 1834, hélt hann áfram
til íslands til að taka við Breiðabólstaðarprestakalli í Fljótshlíð. Innileg vin-
átta Jónasar og Tómasar sem glöggt má lesa út úr bréfum milli þeirra, ekki
síst bréfum sem þeir skrifa þegar þeir verða ósáttir, hlýtur því að stafa frá
Bessastaðaárunum, þegar þeir voru 17-20 ára gamlir.
Jónas orti tvenn eftirmæli eftir Tómas. Annars vegar er kvæði sem ber
heitið „Séra Tómas Sæmundsson" í útgáfum. Jónas var á íslandi þegar Tómas
dó, 17. maí 1841, og hálfum þriðja mánuði síðar sendi Jónas Konráð Gíslasyni
erfikvæðið eftir hann í bréfi.1 Þar stendur það fyrirsagnarlaust og undirbún-
ingslaust á eftir stuttri sögu um það þegar djöfullinn lauk upp höfuðskeljum
mannfjöldans á Þingvöllum og fann þar ekkert annað en kvarnir: „„Eintómar
kvarnir,“ sagði andskotinn, „og ekki nema tvær í þorskkindinni.““2 Erfi-
kvæðið er átta erinda langt, mælskt og vitsmunalegt. Það hefst á einkar
haglega samsettum línum sem var vinsælt að vitna til í minningargreinum í
blöðum þegar ég var ungur:3
„Dáinn, horfinn" - harmafregn!
hvílíkt orð mig dynur yfir!
En eg veit að látinn lifir;
það er huggun harmi gegn.
Síðar í kvæðinu snýr Jónas sér að hinni óleysanlegu gátu kristinna manna:
hvers vegna lætur Drottinn gott fólk stundum deyja ungt:
En þá fósturfoldin hans!
Hví vill drottinn dýrðarríkur
duftinu varpi jafnskjótt slíkur
andi hennar mesta manns?
hví vill drottinn þola það?
landið svipta svo og reyna,