Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Side 32

ERU STELPUR TRÚAÐRI E N STRÁKAR?
Glíman við tilvistarspurningar og tilvistarkreppu
I öðru lagi má á grundvelli þess kynjamunar sem rannsókn mín leiðir í ljós spyrja:
Getur verið að afleiðingin af muninum á milli kynjanna í trúarlegu tilliti leiði það af
sér að strákar séu síður í stakk búnir til að takast á við tilvistarspurningar og
tilvistarkreppu? í því sambandi má m.a. vísa til þess hvernig strákar og stelpur
bregðast mismunandi við sorg og dauða. Eins og þegar hefur komið fram hugsa
stelpur meira um dauðann en strákar og það er algengara að þær óttist dauðann en
strákarnir. Þá er líklegra að viðbrögð stelpna við sorg og vanlíðan séu trúarleg en
hjá strákum eða að þær telji að það sé best að tala við einhvern eða hugsa um eitt-
hvað fallegt. Stelpur virðast hugsa meira í þá veru að reyna að vinna úr sorg og
vanlíðan meðan strákar reyna frekar að dreifa huganum eða gleyma vandanum.
Hér þyrfti auðvitað að skoða málið nánar og fylgja grófum frumniðurstöðum eftir
með frekari rannsóknum. En það má þó á þessu stigi máls setja fram þá tilgátu að
strákarnir standi stelpunum að baki í trúarþroska og að það kunni að leiða til þess
að þeir séu síður í stakk búnir til að takast á við tilvistarvanda og sjálfsmyndar-
kreppu. I þessu sambandi tel ég t.d. umhugsunarvert og þarft rartnsóknarefni hvort
þetta geti verið einn af fleiri þáttum sem geta skýrt mikinn mun á sjálfsvígstíðni
ungra karla og kvenna. Rannsóknir hafa sýnt að sjálfsvígum pilta í aldurshópunum
15-19 ára og 20-24 ára hefur fjölgað meira en hjá öðrum aldurshópum og að sjálfs-
víg eru mun algengari meðal pilta í þessum aldurshópi en meðal stúlkna. Þrátt fyrir
það virðast sjálfsvígshugleiðingar algengari hjá stúlkum en piltum.7 Hér hlýtur auð-
vitað ýmislegt í samfélagsgerðinni að ráða miklu en áhugavert væri að skoða málið
einnig út frá því hve hæfir einstaklingarnir eru til að fást við tilvistarspurningar og
tilvistarkreppu.
Mótun heilsteyptrar lífsskoðunar og sjálfsmyndar er að sjálfsögðu mikilvægur
þáttur í þroska einstaklingsins. Þar koma við sögu margir uppeldis- og félagsmót-
unaraðilar, heimilið, kirkjan, skólinn og félagasamtök, svo helstu dæmi séu tekin
(sbr. líkan Evenshaugs og Hallens). í starfi skólans er þörf á að leggja aukna áherslu
á að efla sjálfsvitund og gildismat. Nemendur þurfa að fá tækifæri til að fást við
viðfangsefni sem hjálpa þeim að móta lífsskoðun sína, mannskilning og sjálfsmynd
þannig að þeir geti greint stöðu sína í tilverunni og öðlist færni í að taka ábyrga af-
stöðu til viðhorfa og lífsgilda og þeim verði tamt að spyrja um ábyrgð sína í sam-
skiptum við einstaklinga, samfélagið í heild og umhverfið. Einnig þurfa nemendur
að fá tækifæri til að fást við tilvistarspurningar af ýmsum toga og tengja þær eigin
trú og lífsviðhorfi sem og annarra. Nefna má að Svíar hafa verið duglegir að rann-
saka hvers konar tilvistarspurningar börn og unglingar glíma við og hvað einkennir
lífsskoðun þeirra. Niðurstöður hafa leitt til þess að lögð hefur verið áhersla á
mikilvægi þess að nálgast viðfangsefni í kristinfræði- og trúarbragðakennslu í ríkari
mæli út frá forsendum nemenda.8 Slíkar rannsóknir hafa hins vegar í sáralitlum
7 Sjá t.d. Þórodd Bjamason, Þórólf Þórlindsson og Guðríði Sigurðardóttur 1991, Helenu Jónsdóttur og Ingu
Margréti Skúladóttur 1991 og Könnun á tíðni og orsökum sjálfsvíga á íslandi og tillögur til úrbóta 1996.
8 Sem dæmi má nefna rannsóknir Sven G. Hartman (sjá t.d. Hartman og Petterson 1980, Hartman 1986 og
Hartman 1992) og nýja doktorsritgerð Keijo Erikson (Erikson 1999).
30