Hugur - 01.01.1994, Síða 35

HUGUR
Aðferðafrœði í anda Rawls
33
deilna mismunandi hefða.50 í sumum tilfellum eru þessi
„hagnýtu“ vandamál heimspekilega áhugaverð vegna þess að þau
storka einhverri tiltekinni fræðilegri hefð. Svo dæmi sé tekið, þá
gæti fylgismaður aðferðafræði í anda Rawls kannað hvort hægt sé
að samrýma frjálslynd lögmál sem víðtækt samkomulag er um til-
tekinni tegund sameiginlegra réttinda, þjóðernisstefnu, eða afnámi
innflytjendaeftirlits, eða því að lágmarkstekjur séu tryggðar —
stefnur sem ekki er ólíklegt að þyki eftirsóknarverðar á öðrum
forsendum en réttlætis, t.a.m. á grundvelli siðferðilegs innsæis.51
Þetta er dæmi um annars konar verkefni sem er vinsælt meðal
fylgismanna aðferðafræði í anda Rawls: fremur en feta í fótspor
Rawls og reyna að réttlæta réttlætishugmynd sem allir geta fellt
sig við, þá reyna þeir að beina sjónum sínum fyrst og fremst að
andstæðingum innan sinnar eigin hefðar og leitast við, með
samkvæmum röksemdafærslum í yfirveguðu jafnvægi, að leysa
innbyrðis deilur.
Þriðja viðfangsefnið felur í sér róttækari viðbrögð við því sem
mörgum virðist tilgangslaust verkefni en það er að renna stoðum
undir altækar forskriftarkenningar. í því felst að menn hætta að
einhverju leyti að takast á við nokkrar af þeim spurningum sem
stjórnmálaheimspekingar hafa yfirleitt þóst eiga svör við (sér-
staklega spurningum sem snúast um hvað ætti að gera í sam-
félaginu) en fást þess í stað við þrengri viðfangsefni stofnana-
réttlætis og ákvarðanaferla (sem fást við það hvernig þegnar í
fjöllyndu samfélagi með öndverðar skoðanir á hinum æðstu gæðum
og réttlætinu eiga að ákveða hvað eigi að gera). Stuart Hampshire
kallar þetta „algert lágmark siðferðis, réttlætis og sanngjarnra
samskipta sem er nauðsynlegt til að jafnvægi haldist milli
siðakerfa sem keppa um hylli okkar og sem þarf til að styðja
almennt ásættanlega aðferð til að skera úr deilum þeirra“.52 Með
orðum James Fishkin:
50 Sjá Buchanan, sbr. reglu 5 hér að ofan, nmgr. 32.
51 Sem dæmi um slík rök og rannsóknir sjá: Will Kymlicka, Liberalism,
Community and Culture', Yael Tamir, Liberal Nationalism, (Princeton:
Princeton University Press, 1993); Joseph Carens, „Aliens and Citizens: the
Case for Open Borders"; og Philippe van Parijs, Qu'est-ce qu’une société
juste ?.
52 Innocence atui Experience (Harmondsworth: Penguin, 1989).