Hugur - 01.01.1994, Page 40

38
Sigríður Þorgeirsdóttir
HUGUR
fram, eru einstaklingar sem fella siðferðisdóma ávallt samofnir
ákveðnu umhverfi og samhengi. Samhliða kenningu sinni um
umhyggju- og ábyrgðarsiðfræði spyr Gilligan hvort skuli skipa æðri
sess, það sem er siðferðilega gott, eða það sem er siðferðilega réttlátt.
Að svo miklu leyti sem fcmínísk gagnrýni fellst á þessa afstöðu
Gilligans, virðist hún koma heim og saman við gagnrýni samfélags-
sinna á kenningu frjálslyndra. Eins og áður hefur komið fram er ein af
frumforsendum samfélagssinna sú, að gott og réttlátt samfélag grund-
vallist á sameiginlegri velferð, sem geti af sér samfélagsvitund
þegnanna og skilning á sameiginlegum markmiðum. Sú spurning
vaknar hvort hugmyndin um sameiginlega velferð sem leiðarljós, sem
er undirstaða gagnrýni samfélagssinna á kenningu frjálslyndra, sé í
raun samrýmanleg kröfum femínista. Er hugmynd frjálslyndra um
frelsi einstaklingsins, þ.e.a.s. um jafnan rétt lil frelsiskosta, sem er
einnig fyrsta boðorð Rawls um réttlætið, ef til vill betur til þess fallin
að rökstyðja kröfur femínista?7
Ef haft er í huga að barátta femínista felst í því að losa sig undan
hefðbundnum gildum og krefjast réttinda og frelsis, þá virðist mega
ætla að hugmyndir frjálslyndra séu vænlegri fyrir kvenfrelsisbaráttu en
hugmyndir samfélagssinna. Því tel ég að kenningar frjálslyndra séu
hugmyndum samfélagssinna fremri í þessum efnum. Samt sem áður
eru viss atriði í gagnrýni femínista og samfélagssinna, eins og
hugmyndir þeirra um samábyrgð og umhyggju, sem þarf að gera betur
skil í kenningum frjálslyndra.
Sú staðreynd að frjálslyndar kenningar um einstaklingsfrelsi sam-
ræmast hugmyndum femínista um kvenfrelsi sýnir, eins og ég vil leiða
rök að, að hugmyndir samfélagssinna uin samfélag eru óhagstæðar
konum. Þetta varpar ennfremur ljósi á ákveðna einstefnu í fram-
setningu Gilligans á umhyggjusiðfræðinni og kallar þannig á endur-
skoðun þeirra femínísku kenninga sem tefla umhyggjusiðfræði hennar
gegn réttlætissiðfræði frjálslyndra. í það minnsta er ljóst að kenning
Gilligans um umhyggjusiðfræði þarfnast lagfæringa eigi hún að vera
ásættanleg.
Ólíkt Rawls sem telur réttlætið mikilvægasta gildi samfélagsins og
að „hið góða“ sé leynt og ljóst markmið siðfræðikenninga yfirleitt, þá
7 Rawls, A Theory of Juslice, s. 302.