Hugur - 01.01.1994, Síða 67

Hugur - 01.01.1994, Síða 67
HUGUR Að gera eða að vera 65 nýjustu bók sinni, Vilja, frelsi og mœtti, að sé einn máttugasti kafli þeirrar góðu bókar.2 I fæstum orðum er kenningin sú að í sálarlífi manna — og erum við ekki menn? — sé ekkert til sem heitið geti „vilji“. Viljahugtakið sé hugarburður heimspekinga sem sé frábrugðinn sumum öðrum heilköstum þeirra í því að hann sé öldungis óréttlætanlegur. „Röfun (eða jónun) og rangstaða (í fótbolta) eru tæknileg hugtök sem eru bæði réttmæt og nytsamleg. Ylefni og lífsandar voru tæknilcg hugtök sem nú eru einskis nýt. í þessum kafla mun ég sýna fram á að vilja- hugtakið eigi heima með hinum síðarnefndu."3 Þessari yfirlýsingu fylgja tuttugu síður af rökum sem eru ámóta hnilmiðuð og þau eru hugvitssamleg. Þessi rök hef ég ekki tíma til að rekja hér og nú. En þeim sem hug hafa á að kynna sér þennan kafla má benda á að lesa með honum einhver rit þeirra höfunda sem Ryle er að ráðast gegn, til að mynda kaflann „Viljakenningar" í Almennri sálarfrœði eftir Ágúst H. Bjarnason, þar sem Ágúst reynir að útlista hvað vilji sé. En hann trúir því að „viljinn sé sérstök sálareigind" og styður þessa trú því sem hann kallar rök: „Viljinn er yfirleitt fólginn í athygli og starfsemi sem kemur innan að og stefnir út á við og lýsir sé í ýmiskonar andæfingum gegn utan að komandi áhrifum. En þetta sýnir, að viljinn hel'ir alveg sérstaka afstöðu í sálarlífi voru.“4 Vanvit af þessu tæi dugar fyllilega til að gera árásir Ryles á viljann meira en réttlætanlegar. En þar fyrir ekki endilega réttar. Að minnsta kosti vildi ég mega freista andófs. Þá vita menn að ég þykist hafa eitthvað að segja um viljann. En líka um siðferði. Hið síðarnefnda var raunar gefið til kynna í auglýsingu þessa fundar þar sem spurt var í undirfyrirsögn þessa erindis hvort stjórnmál skyldu hljóta að vera siðlaus. Því þótt lesendum auglýsingarinnar hafi áreiðanlega ekki flogið siðferði í hug þegar orðið „stjórnmál" varð fyrir þeim, þá hljóta þeir að fallast á að siðleysi komi siðferði svolítið við. Og kannski ég hefji nú meginmál mitt á því að reyna að gera mönnum ljósa þá hugsun sem í spurningu minni er fólgin. 2 Gilbert Ryle, The Concept of Mind (London, 1949), s. 62-82; Anthony Kenny, Will, Freedom and Power (Oxford, 1975), s. 13. 3 Gilbert Ryle, The Concept of Mind, s. 62. 4 Ágúst H. Bjarnason, Almenn sálarfrceði (Reykjavík, 1916), s. 302.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Hugur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.