Hugur - 01.01.1994, Page 84

Hugur - 01.01.1994, Page 84
82 Þorsteinn Gylfason HUGUR hugtak, staðhæfingar um máttarvald staðreyndastaðhæfingar sem Gylíi Þ. Gíslason kallar. Nú má vel vera að þessi kenning sé góð og gild skilagrein um krafta í vélgengum kerfum eins og þeim sem lýst er í sígildri eðlisfræði, þótl satt að segja stórefist ég um það. En hún er áreiðanlega fráleit kenning um máttarvald í mannlegu samfélagi. Segjum að mér sé svo í nöp við mann að ég hliðri mér hjá að verða á vegi hans og leggi lykkju á leið mfna þegar ég sé hann koma á móti mér á götu. Hér höfum við skýrt dæmi þess að maður valdi breytingum á háttum mínum: breytingarnar hefðu ekki orðið án hans. Með þessu er auðvitað ekki sagt að hann hafi vald yfir mér í neinum eiginlegum skilningi, fremur en til dæmis ófæra sem veldur því að ég legg lykkju á leið mína hefur vald yfir mér. Eða tökum dæmi þess að maður valdi því með sambærilegum hætti að heilt samfélag breytir háttum sfnum. Segjum að hann hverfi sporlaust: hann hefur svikið fé út úr fjölda fólks og er nú seztur að í Góðviðru, Jóhannesarborg eða sumarbústað við Svartahaf. Stór hópur manna sem annars hefðu setið við sjónvarp rásar um fjöll og firnindi að leita hans, lögreglumenn flykkjast á miðilsfundi í stað þess að spígspora um göturnar, hver einasti maður talar um mannshvarfið en hefði annars talað um óstjórnina og dýrtíðina. Er hinn horfni valdamesti maður samfélagsins, kóngur um stund? Alla vega ekki ef marka má dæmin sem Dahl tekur af valdamiklum mönnum. Og ef Dahl tæki sambærileg dæmi máttarvalds við mannshvarfsdæmið þá hlyti hann líka að eigna eldgosum og snjóflóðum vald yfir okkur því slíkar hamfarir hafa margar sambærilegar alleiðingar við afleiðingar mannshvarfsins. Það sem nú er sagt virðist við fyrstu sýn hníga að þeirri niðurstöðu eins gagnrýnanda Dahls, Stanleys Benn, að ófrávíkjanlegt skilyrði þess að um vald manns yfir öðrum geti verið að ræða sé ásetningur þess sem valdið hefur.25 Eldgos og snjóflóð verða ekki af ásetningi, og þar með eru hvers konar áhrif þeirra ekki til marks um vald. En þetta dugar ekki. Þótt vera megi að ásetningur sé nauðsynlegt skilyrði máttarvalds þá hrekkur hann einn bersýnilega skammt: til að mynda virðist það engu breyta um vald horfins manns yfir öðrum mönnum að 25 S.I. Benn, „Power,“ í Encyclopedia of Philosophy, VI, 426.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.