Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1996, Blaðsíða 50
48 Eirikur Rögnvaldsson
Fyrsta atriðið sem Merck (1992) nefnir er auðvitað óumdeilt og óum-
deilanlegt; sagnir samræmast eingöngu nefnifallsliðum. Það er reynd-
ar ekki bundið við íslensku, heldur mjög algengt og jafnvel algilt (sbr.
Höskuld Þráinsson 1979:466). Vilji menn binda skilgreiningu frumlags
við þetta, er auðvitað ljóst að aukafallsfrumlög eru ekki til, hvorki að
fornu né nýju. Ef við föllumst hins vegar á þá almennu skoðun, eins
og Morck gerir reyndar líka, að til séu aukafallsfrumlög í nútímaís-
lensku, skiptir þetta atriði engu máli í forníslensku, því að engin breyt-
ing hefur orðið á því.
Þriðja atriðið sem Morck (1992) nefnir í tilvitnuninni hér að fram-
an eru boðháttarsetningar. Hann bendir á að frumlagi boðháttarsetn-
inga er rnjög oft sleppt í fornu máli, eins og auðvitað í nútímaíslensku
líka. Um þetta segir hann:
Alle de norrone og mellomnorske imperativsetningene som jeg har vært
borti, har et verbal som tar eller kan ta et nominativledd, og jeg har ikke
funnet noen imperativsetninger med et verbal som tar eller kan ta et
potensielt oblikt subjekt. Det kan bety at det ikke fins imperativsetn-
inger med uttrykt eller utelatt potensielt oblikt subjekt, men det kan ogsá
være at jeg tilfeldigvis ikke har kommet over noen slike setninger
(Morck 1992:66).
Hér þarf þó að gæta að merkingu þeirra sagna sem um ræðir. Auka-
fallsnafnliðurinn sem yrði greindur sem frumlag í nútímamáli er í
flestum tilvikum skynjandi/reynandi (experiencer). Þetta eru
sem sé yfirleitt sagnir sem tákna skynjun, tilfinningar o.þ.h.; og slík-
ar sagnir, eins og t. d. dreyma, langa, líka o. s. frv., er af merkingarleg-
um ástæðum varla hugsanlegt að nota í boðhætti. Barnes (1986) hefur
bent á hið sama í umfjöllun um aukafallsfrumlög í færeysku:
Because of the semantics of verbs with PVONs [pre-verbal oblique
nominals, þ. e. aukafallsnafnliði á undan sögn, ER] — they virtually all
denote a mental state [...] — it is hard to find acceptable examples il-
lustrating their use in imperative constructions (Barnes 1986:25).
Þess vegna er tæplega við því að búast að við finnum dæmi um að
aukafallsnafnlið sé sleppt i boðháttarsetningum. Slík dæmi eru a. m. k.
varla til í nútímamáli, og ef fjarvist þeirra þar kemur ekki í veg fyrir
að nútímamál sé talið hafa aukafallsfrumlög ætti hið sama að gilda um