Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1996, Blaðsíða 21

Orðabókarstörf Konráðs Gíslasonar
19
3. Orðabók Cleasbys
Svo bar til í nóvember 1839 að til Kaupmannahafnar kom enskur auð-
maður að nafni Richard Cleasby. Hann fýsti að læra íslensku og fékk
Konráð fyrir kennara. í ævisögu Cleasbys, sem prentuð er fyrir fram-
an frumútgáfu Icelandic-English Dictionary, rekur Sir George Webbe
Dasent sögu Cleasbys og styðst þar við dagbækur hans. Samkvæmt
frásögn Dasents hófst kennslan 5. nóvember 1839 og las Konráð með
honum ijórar stundir á viku. Brynjólfúr Pétursson er einnig nefndur
sem kennari (Aðalgeir Kristjánsson 1972:99).
Dasent greinir svo frá að 10. janúar 1840 hafi Cleasby skráð í dag-
bók sína að hann hafi rætt við C. C. Rafn um útgáfu íslenskrar orða-
bókar. Eftir það voru höfð hröð handtök að hrinda hugmyndinni í
framkvæmd. Björn M. Ólsen segir að afráðið hafi verið í aprílmánuði
að Konráð tæki til starfa við orðabókargerðina (1891:68). Konráð get-
ur þessa einnig í umsókn um kennarastöðu við Lærða skólann 6. des-
ember 1843.12 í fylgiskjali með umsókn um lektorsstöðu í norrænum
málum við Hafnarháskóla 13. desember 1847 segir hann að orðabók-
arstarfið hafi hafist í maí 1840 (Aðalgeir Kristjánsson 1991:82).
3.1 Vinna Konráós fyrir Cleasby
Hinn 1. júní 1840 getur Cleasby þess í dagbók sinni að hann hafi hitt
Konráð og kunningja hans, þ. e. Brynjólf Pétursson, að störfum við
væntanlega orðabók. Cleasby fluttist til Gammel Strand 14 í upphafi
júnímánaðar og svo er að skilja að þar hafi orðabókin verið til húsa.
Launasamningur Konráðs við Cleasby hljóðaði upp á 40 dali á mán-
12 Þar segir: „Omtrent ved samme Tid [þ. e. þegar hann varð styrkþegi Árnasafns]
fremböd sig for mig en uventet Leilighed til at gjöre Brug af den Indsigt, jeg allerede
troede at have vundet, i det en engelsk Videnskabsmand, Hr. R. Cleasby foreslog mig
at deeltage i Udarbeidelsen af en oldislandsk Ordbog, han önskede at bringe i Stand.
Paa denne Ordbog har jeg nu siden næsten uafbrudt arbeidet og derved faaet Leilig-
hed til at gjennemgaae nöiagtig en meget betydelig Deel af den arnamagnæanske
Samlings Haandskrifter, især de ældste og fortrinligste, samt at overbevise mig om,
hvor uendelig meget der staaer tilbage at gjöre for den gamle (norske og islandske)
Literatur, selv for dens Grammatik, hvis Hovedtræk dog have fundet en saa udmærket
Fremstiller" (Þjóðskjalasafn íslands, ísd. J. 10-1720).