Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1996, Blaðsíða 57

55
Frumlag ogfall að fornu
Önnur leiðin er sú að segja: Við getum sýnt fram á það með ýmiss
konar prófum að umræddir aukafallsliðir eru setningafræðileg frum-
lög í nútímamáli. Úr því að samsvarandi setningar koma fyrir að
fornu, og virðast vera merkingarlega hliðstæðar, þá er eðlilegast að líta
svo á sem þessir liðir hafi þá einnig verið frumlög, enda þótt við get-
um ekki beitt prófum til að sýna fram á það.
Hin leiðin er að segja: Jú, prófin benda vissulega til þess að auka-
fallsfrumlög séu til í nútímaíslensku. Á hinn bóginn eru aukafalls-
frumlög sjaldgæf í tungumálum, og þess vegna getum við ekki fallist
á þau nema til þess liggi alveg ótvíræð rök. Þótt við finnum hliðstæð-
ar setningar með aukafallsnafnliðum í fornu máli getum við ekki yfir-
fært greiningu nútímamáls á þær; það nægir eklci að sýna að auka-
fallsliðirnir geti hafa verið frumlög í fornu máli, heldur verður að sýna
að þeir hljóti að hafa verið það.
Eins og áður segir tel ég að báðar þessar leiðir séu vel verjandi, og
ef við hefðum eingöngu setningar eins og þær sem skoðaðar hafa ver-
ið fram að þessu til að byggja á gæti hver haft sína kreddu um þetta.
Kristoffersen og Morck velja greinilega síðarnefndu leiðina, en ég
hefði tilhneigingu til að velja þá fyrri. Þá gæti ég líka látið þessari
grein lokið.
Ég held hins vegar að við þurfum ekki að láta hér við sitja. Það má
þrátt fyrir allt finna í fornum textum ýmsar setningar og setningagerð-
ir sem ég held að dugi til að sýna fram á að aukafallsfrumlög hafi ver-
ið til í fornu máli rétt eins og í nútímamáli. Eða kannski eklci sýna
fram á — það er alltaf óvarlegt að nota slíkt orðalag, og ég held raun-
ar ekki að það hafi enn verið „sýnt fram á“ að aukafailsfrumlög séu
til í nútímamáli, ef út í það er farið, þótt færð hafi verið að því ýmis
sterk rök. Það er hins vegar hæpið að nokkurn tíma sé hægt að sanna
nokkuð í málfræði; og eftir stendur auðvitað að ef menn gera það að
ófrávíkjanlegu skilyrði að frumlag standi í nefnifalli og stjórni per-
sónu og tölu sagnar þá hefur nútímaíslenska ekki aukafallsfrumlög,
og fornmálið ekki heldur. Það sem ég þykist geta sýnt fram á er hins
vegar að öfugt við það sem stundum er haldið fram, þá séu rökin fyr-
ir aukafallsfrumlögum í fornu máli lítið sem ekkert veikari en í nú-
tímamáli.