Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1996, Blaðsíða 99
97
Bendingamunur ífaroyskum máljbrum
Formarnir tyðwn í hvor-, hvonn- og hvorjumfalli og tyðara í hvorsfalli
(her við etymologiskari stavseting) eru teir ið eru í brúki í dag sum
hoviskir formar í 2. persóni eintali, nú skrivaðir (tygum, tygara), sbr.
seinri.
Soleiðis sum Jákup Nolsoe setur bendingamynstrið fyri persóns-
fornavnið upp, fært tú ikki stórvegis fatan av, at hóttafall er ákomið.
Og bendingamynstrið hjá Hammershaimb í 1854 líkist merkiliga nógv
tí hjá Jákupi (um vit síggja burtur frá 2.p.flt.11). Men hyggja vit at við-
merkingunum til bendingarnar, fáa vit serliga hjá Hammershaimb eina
heilt aðra niynd av upploysn. Vit hóma gjognum tað hann sigur, at tað
kervið, sum í dag er ráðandi, er um at festast, nevniliga tá ið hann sig-
ur (Hmb 54:302):
i Stramodialekten er derimod hele flertallet bortfaldet, og man bruger
der kun totalsformerne vit, tit; gf. okkur, tykkur er næsten ganske tabt
her og bliver erstattet ved hensynsformen okkum (okkun), tykkum (tykk-
uri), hvilket ogsá gælder om Norderadialekten.
Báði Jákup Nolsoe og Hammershaimb ganga út frá, at teir eldru hvorj-
umfalsformarnir okkur, tykkur, os og tyður eru burtur norðanfjorðs og
ut -um (ella -uri) er komin inn sum nýggj hvorjumfalsending (okkum,
tykkum, osum, tyðum).12 Eitt skifti hevur so munur verið gjordur á
hvonn- og hvorjumfalli, so sum bendingamynstrini (14) vísa. Men
tann munurin er um at hvorva, og viðmerkingarnar siga okkum, at
°kkum, tykkum og tyðum verða brúktir í hvonn- og hvorjumfalli norð-
an fyri Skopunarfjorð eins og í dag. Hinvegin fáa vit at vita, at tað
°nkustaðni framvegis verður skilt millum tvítal og fleirtal, tí „Vit, vœr
11 Fleirtalsformarnar í klombrum (ydur, ydrum, ydra) sigur Hammershaimb vera
"forsvundet af talesproget og kun findes i kvæderne" (Hmb 54:302—303, Hmb 91 .XC).
bann uppfatar teir sunt leivdirnar av tí gamla fleirtalinum. Eftir orðalagnum at doma
’ykist hann ikki at uppfata teir nýggju hovisku formarnar tyðum og tyðara sum komn-
ar av norr. yðr og vðar, og tað er kanska grundin til, at hann stavsetur teir (etymolog-
lskt skeivt) við (g> fyri (ð). Jakob Jakobsen ger onga broyting í hesum í 1891.
Eingin ivi man vera um, at endingin -um er innkomin analogiskt frá navnorða-
°S lýsingarorðabending sum ein meira markaður hvorjuntfalsformur (sbr. eisini teim-
Uln fyb eldri teim í hvorjumf. flt. av ávísingarfornavninum og 3 pers.). Um hetta og
annað viðvíkjandi persónsfornavninum kann verða víst til nýútkomna bók eftir Steph-
en Howe (1996).