Hugur - 01.06.2004, Qupperneq 36

34
Rökrœðan er prófsteinn skynseminnar'
spruttu upp í kjölfarþess að þú sagðir árið 1996 pað „ekki vera hlutverk siðfræð-
innar að boða algildar hugmyndir um inntak hins góða lífs. “ (B 200) Núfe ég
ekki betur séð en að gagnrýni pín á íslenskt neyslusamfélag sé knúin ájram af
nokkuð víðtœkri hugmynd um hið góða líf. Ogsúgagnrýni hefurekki horfið íkjöl-
farfyrrnefndraryfirlýsingarfyrir átta árum, heldur sætir gildismat „lífspæginda-
samfélagsins“ (AV17) sem jyrr gagnrýni. Því vaknar spurningin hvernigpetta
tvennt fer saman, kantísk höfnun á boðun algildra hugmynda um hið góða líf og
hins vegar siðfræðileg gagnrýni á hamingjuhugmyndir ís/ensks neyslusamfélags.
Þvt pótt Islendingar séu ef til vill neysluglaðir er varla hægt að segja að peir séu
viti sínu fjær.
Broddflugur er safn greina sem skrifaðar voru á löngum tíma og það er tví-
mælalaust stundum núningur á milli viðhorfa og röksemda sem birtast í eldri
greinunum og þeim nýrri. Eg hefði ekki getað skrifað grein á borð við „Sam-
félag á villigötum“ (B 287—296) á síðustu tíu árum. Þar með er ekki sagt að
ég gæti ekki gagnrýnt „efnishyggjuna í íslenzku samfélagi“ en ég myndi gera
það með öðrum hætti þar sem hvimleiður lífsgildaboðskapur kæmi ekki við
sögu. Aherslan myndi þá hvíla á því hvernig efnishyggjan endurspeglar sér-
hagsmunaöfl og viðheldur þeim og kemur þar með í veg fyrir að menn móti
samfélag sitt og menningu í samræmi við ígrundaðan almannavilja. Þegar
stjórnmálin og hugsunarháttur einstaklinga miðar að því að búa stöðugt í
haginn fyrir aukna neyslu þá bitnar það á viðleitni til að rökræða þungvæg-
ar spurningar um það hvers konar samfélag við viljum byggja og hvers kon-
ar uppeldisskilyrði það býr til að mynda börnum okkar.
Aðpínu mati „skiptir uppeldið sköpum. “ (HS 229) Þú vitnar á einum stað ískrif
Ricœurs um hið meðvitaða og hið ómeðvitaða: „Maðurinn er eina veran sem er
bundin bernsku sinni. Hann er vera sem er stöðugt kippt til baka á bernskuslóð-
ir. “ (B 106) ígreininni „Er maðurinn frjáls?“ skrifarðu: „Það er óhuggulegt til
pess að vita [...] að veigamikil rök hníga aðpvíað mikilvægirpættirpersónuleika
barsins mótist á jyrstu árum ævinnar. Alla tíð mun einstaklingurinn bregðast við
aðstæðum sínum ápeim grundvelli sem lagður er íbernsku. “ (B181) „Manngerð-
in ræðst enda að mestu leyti á uppvaxtarárum löngu áður en einstaklingar hafa
bolmagn eðaforsendur tilþess að taka ábyrgð á sjálfum sér. “ (SLD 56) Þannig er
pað ekki aðeins „skapgerðarmótun og sjálfsmyndun sem á sér stað í uppvaxtarferl-
inu“ (B103) heldur erpað svo að „uppeldið ræður mestu um sjálfsvirðinguna“ (B
222). Þú tekur dæmi um börn alkóhólista ípessu samhengi: „Þess vegna giftast
börn sem búið hafa við alkóhólisma í barnæsku gjarnanfólki sem líklegt er til að
leiðapau inn ígamla mynztrið, börn sem hafa verið beitt ofbeldi eru afar líkleg
til að beita sjálf ofbeldi síðar o.s.frv. Þetta gerist ekki vegna pess að viðkomandi
viljipetta ástand ípeim ski/ningi að hann kjósipað áyfirvegaðan hátt, heldur er
hegðunin líkaripví sem um ósjáljráð viðbrögð væri að ræða. “ (B 181) Þú ræðir
vægi bernskunnar einnig ígrein pinni „Tvíræð frelsunarsiðfræði" sem birtist í
greinasafni sem Rannsóknastofa í kvennajræðum gaf út árið 1999 undir yfir-
skriftinni Simone de Beauvoir. Heimspekingur. Rithöfundur. Femínisti. /