Hugur - 01.06.2004, Page 131

Heimspeki og sjálfshjálp
129
^leð þessum vitnisburði virðist óhætt að slá því föstu að hin breiða fylking
heimspekinga á síðari öldum hafi frekar stundað heimspeki sem fræði en Hfs-
^átaleit og að líkt gildi um heimspekina í dag. Til að hæfilegrar nákvæmni sé
8®tt ber þó að nefna að á síðari áratugum 20. aldar hafa sprottið upp hreyf-
lngar innan heimspekinnar þar sem leitast er við að endurvekja heimspeki
fena afl í hversdagslífinu. Eins og áður var getið hefur Wilhelm Schmid stað-
fyrir slíkri endurreisn í nútímanum með því sem hann kallar heimspeki
^ífslistarinnar. Mest áberandi er þessi viðleitni þó í fjórum nýlegum stefnum:
Sf)kratísku samræðunni33, heimspeki fyrir börn,34 heimspekilegri ráðgjöf35 og
keirnspekikaffihúsinu.36 Hugmyndir þessara stefna verða þó ekki raktar frek-
fy hér, en óhætt er að segja að mjög lítill hluti heimspekinga stundi heimspeki
a forsendum þeirra, þótt sá hópur virðist fara stækkandi.37
Sjálfshjálparfræði sem heimspeki
j, Ijósi þess sem á undan er sagt um viðleitni heimspekinnar í fornöld til að
ast við lífsviðhorf og lífsmáta og nánast algera fjarveru þessarar viðleitni í nú-
l'ntahcimspeki er ekki óeðlilegt að spyrja hvað um þessa viðleitni hafi orðið,
^v°rt hún hafi að mestu gufað upp eða hvort eitthvert annað svið hafi tekið
ana að sér. Fyrst ber að svara því til að þessi viðleitni geti trauðla hafa gufað
UPP enda virðist fráleitt að ætla að menn séu hættir að huga að þeim viðhorf-
33
^aðir sókratísku samræðunnar á 20. öld telst þýski heimspekingurinn Leonard Nelson (1882-1927),
en eftir hans daga heíur aðferð hans verið þróuð frekar. Samræðan fer fram í fámennum hópi, en um-
Qöllunarefnið er valið út frá hversdagslegri reynslu þátttakenda. Heimspekilegur stjórnandi samræð-
Unnar lætur hana svo þróast eftir ákveðnum reglum sem endar með því að komist er að sameiginlegri
niðurstöðu. Mikilvægt er að hver og einn sé raunverulegur þátttakandi: deili einlægri skoðun sinni og
hlusti á aðra. Með þessu móti getur hann mótað það sem hann í alvörunni trúir. Þá eiga þátttakend-
34 Ur að læra heimspekilegan þankagang.
Upphafsmaður að skipulagðri heimspekikennslu fyrir börn var bandaríski heimspekingurinn Matt-
^ew Lipman á 8. áratug síðustu aldar. Kennslan byggist á því að skapa samræðufélag (Community of
lnquiry) í barnahópnum og miðar að því að rækta með börnunum leikni, svo sem rökleikni, sem nýtist
beim á öðrum sviðum lífsins. Sjá umfjöllun Hreins Pálssonar, brautryðjanda í heimspeki með börn-
35 ^m á Islandi: „Heimspeki með börnum og unglingum" í Hug 1992, bls. 44-55.
^pruin þýska heimspekingsins Gerds Achenbach á heimspekilegri ráðgjafarstofii í Köln árið 1981 er
^mennt talin marka cndurreisn heimspekilegrar ráðgjafar í nútímanum. Heimspekilegar ráðgjafar-
^ofiir er nú að finna víða í Evrópu og Norður-Ameríku. Kanadamaðurinn Peter B. Raabe er einn
remsti heimspekilegi ráðgjafi samtímans. í nýlegri bók sinni um heimspekilega ráðgjöf (Philosophic-
Counseling - Theory and Practice, Praeger 2001) talar hann um að einingu hafi skort innan fagsins,
en Jeggur til aðferð í fjórum þrepum sem sameinar flest það sem aðrir hafa lagt til: (1) ráðgjafi hlust-
ar a skjólstæðing sinn og þeir afmarka vandann, (2) ráðgjafi hjálpar skjólstæðingi að skoða vanda sinn
1 nXJu ljósi og finna lausn, (3) ráðgjafi kennir skjólstæðingi heimspekilegar hugsunaraðferðir og (4)
36 j^gjafi og skjólstæðingur ræða saman heimspekilega sem jafningjar.
ranski heimspekingurinn Marc Sautet stóð fyrir fyrsta heimspekikaffihúsinu í París árið 1992.
^ eimspekikaffihúsið er opið öllum og felst í lýðræðislegri samræðu um heimspekilegt en jafnframt
versdagslegt efni. Heimspekimenntaður einstaklingur hefúr þó umsjón með samræðunum og reyn-
u að tryggja heimspekilega nálgun og að þátttakendur ræði saman og hlusti frekar en halda fyrirlestra.
ugmyndin er að koma heimspekinni á framfæri við almenning og um leið að tengja hana hvers-
37 þagSle^m umfjöllunarefnum.
a ma finna gagnlega umfjöllun fyrir lífslistina beint eða óbeint í verkum ýmissa heimspekinga. Vil
eg þar sérstaklega nefna Montaigne, Emerson, Nietzsche, Thoreau, Kierkegaard, James, Camus og
artre, en einnig Descartes, J.S. Mill, Heidegger og Foucault.