Hugur - 01.06.2004, Side 245

Hugur | 16. ÁR, 2004 | s. 243-255
Jón Ólafsson
Og forða oss frá illu...
Um Mannkosti eftir Kristján Kristjánsson
Mannkostir (2002) er þriðja greinasafn Kristjáns Kristjánssonar og inniheld-
ur ritsmíðar birtar í blöðum og tímaritum á árunum 1997-2002. Ritsmíðun-
um má skipta í þrjá flokka. I fyrsta lagi eru eiginlegar fræðigreinar, í öðru lagi
umfjöllun um heimspekileg efni í formi útskýringatexta, hugtakaslfyringa eða
svara við beinni og óbeinni gagnfyni og í þriðja lagi greinar sem Kristján fellir
sjálfur undir heimspekilega blaðamennsku. Aðeins tvær greinar bókarinnar eru
eiginlegar fræðigreinar, en það eru grein Kristjáns „Stórmennska“ sem áður
birtist í Skírni (vor 1998) og ritdómur hans um bækur Loga Gunnarssonar,
einnig birtur í Skírni (haust 2001). Fimm greinum má með góðu móti koma
fyrir í öðrum flokknum, en um helmingur bókarinnar eru ritsmíðar á sviði
heimspekilegrar blaðamennsku. Fyrirferðamestar eru þar tíu greinar um póst-
módernisma sem Kristján birti í Lesbók Morgunblaðsins haustið 1997 og hef-
ur fellt hér í eina langa grein. Ymsir eftirmálar þeirra skrifa, áður birtir í
Lesbók og Tímariti Máls og menningar taka og ærið fymi. Það er því spurning
hvort undirtitill bókarinnar Ritgerðir um siðfræði gefi rétta mynd af efni henn-
ar. Bókin er ekki síður um póstmódernisma en siðfræði og það má jafnvel
halda því fram að hún sé um ýmislegt fleira en þetta tvennt. En kannski er
það allt siðfræði á endanum, og það má til sanns vegar færa að gagnrýni Krist-
jáns á aðra heimspekinga, ekki síst þá sem hann nefnir tískuheimspekinga eða
poppheimspekinga, er oft af siðferðilegum toga.
Kristján er afkastamikill heimspekingur. Hann er ötulli við að birta í er-
lendum tímaritum en flestir kollegar hans hér á landi og hann hefur lengi
verið duglegur að láta til sín taka í umræðum um uppeldismál og ýmis þjóð-
félagsmál. Mannkostir bera dugnaði Kristjáns ágætt vitni. Hún er hinsvegar
að mörgu leyti ósamstæð bók; hún er einfaldlega það sem Kristján hefur
skrifað yfir tiltekið tímabil. Sumt af því efni er pantað og þó að vissulega beri
skrif Kristjáns sömu heildareinkennin gerir þetta að verkum að viðfangsefn-
in eru sundurleit. Heimspekileg blaðamennska Kristjáns, svör hans við
gagnrýni vegna hennar, stakar blaðagreinar hans um efni á borð við alkó-
hólisma og fleira eiga mismikið erindi við þá sem kunna að hafa áhuga á