Hugur - 01.06.2004, Blaðsíða 292

290
Ritdómar
til er langskólagengið fólk sem kynntist
ekki heimspeki í námi sínu. I öðru lagi
vefst gagnrýnin svolítið fyrir mér þar
sem verkið inniheldur harla lítt bylting-
arkenndar túlkanir á heimspeki flestra
þeirra heimspekinga sem koma fyrir. I
síðasta lagi virðist það hafa verið ákaf-
lega vel yfirfarið af öllum þeim sem hafa
komið að því allt fram til íslensku útgáf-
unnar og ef einhverjar meiriháttar villur
leynast í verkinu þá fóru þær einnig
framhjá mér.
Þar að auki er eitt atriði sem ýmist
gerir það að verkum að mér fallast hend-
ur við að skrifa þessa gagnrýni eða að það
kemur mér loks af stað. Það er sú stað-
reynd að hér er um að ræða yfirlitsverk
eða leiðsögurit. Eg get ómögulega verið
endalaust að láta það trufla mig enda
væri það harla leiðigjarnt fyrir sjálfan
mig og mögulega lesendur, en samtímis
get ég ekki látið það vera að minnast á
hvenær mér finnst Magee fara hratt og
ónákvæmt yfir sögu. Ég hnaut til dæmis
um ákaflega skrítna málsgrein á blaðsíðu
67 þar sem segir: „Þessi lauslega og
ófúUkomna upptalning á afrekum Galíl-
eós tekur af öll tvímæli um að hann var
einn frumlegasti og hugvitssamasti snill-
ingur allra tíma. Ahrif hans á skilning
mannsins á heiminum og þar með hugs-
unargang mannsins eru ómælanleg." Við
skulum láta vera að minnast á hvers
vegna Magee telur nauðsynlegt að kalla
þessa ákveðnu upptalningu „lauslega" og
„ófúllkomna" og hví hann er þá yfirleitt
að láta hana fljóta með í bókinni (var það
vegna þess að Galíleó var vísindamaður
en ekki heimspekingur?). Ég skil bara
ekki hvernig Magee getur verið svona
viss um að tvær örstuttar málsgreinar
sem samanstanda af setningum eins og
„Galíleó var aðdáunarverður vísinda-
maður og meira en það“ taki af öll tví-
mæli um snilld hans. Svipaða gagnfyni
mætti setja fram um umfjöllun hans um
Newton. Svona gagnfynislaus aðdáun,
sem gengur næst trúarbrögðum, á for-
sprökkum vísindabyltingar sautjándu
aldar er löngu úrelt. Persónuleikar og
vísindaiðkun þessara manna eru svo
óendanlega miklu flóknari en þarna
kemur fram. Að vísu má spyrja hvort það
sé ekki nóg að þessi mynd sé í meginat-
riðum rétt og flóknari atriði séu aðeins
höfð frammi af sérfræðingum, en því er
hægt að svara með því að á meðan sitjum
við uppi með menn eins og bandaríska
metsölurithöfúndinn Dan Brown sem
breiða út klárlega ranga hugmyndasögu
til almennings og verja hana með því að
hún stangist ekki á við „yfirlitsverk“.
Fleira mætti nefna. Magee fer ákaf-
lega vel troðnar slóðir í vali sínu, en eru
þær ekki einum of vel troðnar slóðir?
Það er eins og hann sjái ekki upp fyrir
brúnirnar á þeim. Fyrir vikið virkar ritið
örlítið úrelt og kannski ekki alveg í takt
við hvað menn sjá sem nauðsynlega
hlekki í þróun heimspekinnar. Að vísu
þyrfti Magee ekki að hafa fylgst svo
mikið með allra nýjustu þróun. Jafnvel
Frederick gamli Copleston hefði getað
kennt honum sitthvað. Ef ég samþykki
val Magee hins vegar (sem ég geri upp
að vissu marki), þá vaknar samt sú
spurning hvort hann eigi að leitast við að
hafa fúllkomið samræmi í umfjöllun
sinni um heimspekingana. Við fyrstu sýn
virðist sú krafa ekki eiga endilega rétt á
sér, en sú spurning stendur þó eftir hvaða
þýðingu það hefúr að mismunandi ítar-
lega er fjallað um þá. Er það mikilvægi
þeirra sem réð ferðinni eða þekking
Magees á viðkomandi heimspekingum?
Að lestrinum loknum hef ég ekkert svar
fengið við þeirri spurningu. Skylt atriði
sem mér finnst vert að nefna eru gulu
rammarnir sem eru á víð og dreif um
verkið, og gegna hlutverki einhvers kon-
ar itarefnis. Ég verð að viðurkenna að
mér finnst þeir vera ákaflega handahófs-
kenndir. Er efni þeirra sérstaklega mikil-
vægt atriði í sögu heimspekinnar, sérstök
áhugamál höfúndar eða kannski efni
sem hann vissi ekki alveg hvernig átti að
fella inn í meginmál? Myndaval í verk-
um af þessu tagi er líklega alltaf smekk-
satriði og yfirleitt finnst mér vel hafa
tekist til. Á því eru þó undantekningar.