Hugur - 01.06.2009, Qupperneq 148

Hugur - 01.06.2009, Qupperneq 148
146 Gabriel Malenfant nokkurs konar virkni af minni hálfu - Hinn gerir vart við sig í sjálfsveruleika mínum og kallar á mig að svara sér. Frelsi mitt til að velta vöngum, taka ákvarðanir og, að lokum, til að aðhafast veltur þannig á þessum upprunalegu siðfræðilegu tengslum sem öll afbrigði ábyrgðarinnar eru sprottin af; og þar er komin ástæða þess að ábyrgðin er einkenni siðfræðinnar, sem er upprunaleg og fer á undan, en frelsið er hins vegar einkenni verufræðinnar, sem er afleidd og kemur á eftir. Þannig má segja að rökleg yfirvegun um „ætlanir" eða „hámarkshamingju sem flestra“ sé vissulega möguleg, en hún sé þó ekki af toga siðfræði í skilningi Levinas. í hans augum er siðfræðin ekki „yfirvegun" (frjáls athöfn) heldur dæmi um tengsl (fyrirbæri) sem fer ísenn á undan vangaveltum um einingar sem greina má að með beitingu skynseminnar (tilvist óh'kra „sjálfsvera") og ákvarðanatöku. Með öðrum orðum standa ég og Hinn í tengslum áður en skynsemisgáfa okkar getur komið til og dregið okkur út úr þessum tengslum og greint okkur síðan að sem sjálfsverur, aleindir (mónöður) eða þarverur (Dasein). Þannig lítur Levinas svo á að veran komi á eftir tengslunum og verufræðin á eftir frumspekinni.4 Þegar leitað er skilnings á því hvernig hið góða er mögulegt er ekki nægilegt að spyrja sig „hvað ber mér að gera?“ eða láta í té viðeigandi svar við þeirri spurningu með það fyrir augum að gera eitthvað sem telst gott. Viðfangsefni siðfræðinnar eins og Levinas sér hana fyrir sér felur í sér að spurt er að sjálfum uppruna umræddrar spurningar (eða upprunaleysi hennar), og greiningin á þeirri spurningu hverfist um þrjá þætti eins og Bettina Bergo hefur bent á:5 yfirstigið [ia transcendance] (eða yfir-uppstigið [la trans-ascendance]), tilvistina og hina mannveruna. Síðar í greininni víkjum við aftur að þessum þremur lykilstefjum og skilningi Levinas á verufræðinni. En af hverju eigum við yfirhöfuð að tala um siðfræði sem „fyrstu heimspeki“ þegar raunin er sú að frá dögum Grikkja hefur verufræðin - sem þá er skilin sem frumspeki en ekki skihn frá henni eins og Levinas gerir — setið í þessu heiðurssæti? Levinas vill taka með í reikninginn óendanlega sérstöðu persónunnar sem býður mér að svara sér en ekki bara hverjum sem er. Þennan þátt í heimspeki Levinas má raunar finna hjá hinum þýska gyðinglega hugsuði Hermanni Cohen, sem heldur því fram í upphafi rits síns Re/igion der Vernunft aus den Que/len des Judentums (1918) að önnur persónan („þú“) komi á undan þriðju persónunni (,,hann“): tilkoma þriðja aðilans - í siðfræði jafnt sem á öðrum sviðum - skírskotar til framsetningar viðfangsins, en „þú“ sleppur undan henni þegar borin eru kennsl á holdgervingu Hins andspænis mér í sinni áþreifanlegu mynd. Þegar fengist er við siðferðilegt álitaefni og það bundið í kerfi með aðferðum skyldusiðfræði eða afleiðingasiðfræði hlýtur nafnleysi einstaklinganna (,,hinna“) óhjákvæmilega að taka á sig mynd fornafnsins „hann“, þ.e. óhlutbundnir einstaklingar sem skipta má út, einum fyrir annan. Gegn þessu vill Levinas bregðast með því að rita „Hinn“ (fr. Autre) með stórum staf (og raunar með ákveðnum greini, / Autre). Þess má einnig geta að stundum notar hann orðmyndina Autrui í þessari sömu merkingu. 4 „Þetta „að segja við Hinn — þessi tengsl við Hinn sem viðmælanda, þessi tengsl við tiltekna veru — fara á undan hvers kyns verufræði. Þau eru hin endanlegu tengsl í verunni. Verufræðin hefúr frumspekina að forsendu (Emmanuel Levinas, Totalitéet infini:Essaisur/'extériorité, París, Livres de poche, 1961, bls. 216). ítarlegri umræðu um þennan greinarmun, og forgang frumspekinnar gagnvart verufræðinni, má finna í „L’ontologie est-elle fondamentale?“ hjá Emmanuel Levinas, Entre nous. Essais sur lepenser-á-lautre, París, Grasset, 1991 [1951]. 5 Bcttina G. Bergo, „Emmanuel Levinas“ í StanfiordEncyclopedia ofPhi/osophy, 2006; hlutarnir „Chronology" og „Bibliography" eftir Gabriel Malenfant, vefslóð: http://plato.stanford.edu/ entries/levinas.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198

x

Hugur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.