Sagnir - 01.06.1993, Blaðsíða 9

Þjóðir, ímynduð samfélög
Emest Renan líkti leit sinni að eðH þjóð-
emisins við kmfningu á lifandi fyrirbæri
við ædum að meðhöndla hina Ufandi eins
og við emm vön að meðhöndla hina
dauðu. Við skulum ganga kalt til verks og
af fyllsta hlutleysi”.11 Ég geri orð hans
hér með að mínum því i minni leit að eðH
þjóðemisins verður næst fýrir kenning
irsk-bandaríska stjómmálafræðingsins
Benedicts Andersons. Kenning hans er í
*tt við skrif Renans fyrir u.þ.b. öld síðan
að þvi leytí að hún miðar að því að afklæða
þjóðemið viðteknum eiginleikum. Ander-
son gengur þó skrefinu lengra en Renan
því samfelagið þjóð er að hans mad
miyndad samfélag. Þjóðin sem eining er
ekki raunvemleg heldur imynduð vegna
þess að það er alveg sama hversu smáar
þjóðimar em, meðlimir þeirra þekkja
aldrei nema örfaa hinna meðlimanna,
kynnast þeim ekki og hafa yfirleitt enga
hugmynd um tilvist þeirra. En þrátt
fyrir það býr í hugskoti þeirra ímyndin
um að saman myndi þeir afmarkaðan hóp
fólks sem nefnist þjóð. Að vera af sömu
þjóð felur í sér hugmyndina um djúp-
stæða einingu þegnanna þar sem öllum
er gert jafn hátt undir höfði, óháð stétt og
Jón Jónsson Aðils.
Fyrir honum var þjóðin lífræn heild.
stöðu, skýrasta dæmið um þetta er sjálf-
viljugur dauði milljóna manna fýrir föð-
urlandið.12 Þessi eining er hins vegar
hvergi raunveruleg heldur aðeins til sem
ímynd í okkar eigin höfði.
Ef við skoðum íslenskt samfelag út frá
þessari kenningu má vera ljóst að það
fellur undir hana ekki síður en aðrar þjóð-
ir. Eða hvað eiga t.d. vestfirskar húsmæður
sameiginlegt með hafnfirskum pönk-
urum eða skaftfeHskum prestum sem þær
hafa aldrei séð og munu aldrei kynnast?
Annað en að búa innan sömu ríkisheildar
og tala sama tungumál, ef þau gera það
þá einu sinni því hversu skyld eru
tungumál pönkarans og húsmóðurinnar?
Líklegt er að lífsganga þeirra skarist
hvergi, tilvera fæstra Islendinga gerir það
þrátt fyrir að þeir séu aðeins um kvart-
milljón. Við förum nefnilega í gegnum
Hfið án þess að heyra um eða kynnast
nema örfaum af hinum Islendingunum,
við eigum ekki við þá nokkur einustu
samskipti, hvað þá náin og djúp og fiill
bræðralags. Þjóöin, hún er ímyndun ein.
En sterkust er þjóðernistilfinn-
ingin og göfugust
Líklega hefði aldamótasagnfræðingurinn
Jón Jónsson Aðils bæði krossað sig og
signt yfir hugmyndum af þessu tagi, svo
framarlega sem rétt er að gera látnum
mönnum upp athafnir. Kannski er það
eins gott að þessi fyrsti kennari í sagn-
Islensk höm full þjóðarstolts. En streymir Itinn islenski lífvökvi i ceðum þe
SAGNIR 7