Sagnir - 01.06.1993, Page 36

Sagnir - 01.06.1993, Page 36
Nikulás Ægisson Að éta skó sinn íslensk bókmenntaþjóð; ritaði á sína eigin tungu... f Islendingar eru oft kallaðir af Islend- ingurn bókmenntaþjóð. Það er alls ekki svo fjarri lagi því að ekki var það einungis svo að þeir rituðu á sina eigin tungu handritin frægu heldur klæddist hún þeim og jafnvel snæddi síðar meir til að forða sér ffá hungurdauða. Islendingar voru einmitt mjög fast- heldnir á að falla úr hor. A seinni hluta 18. aldar er hungurdauði var að mestu lið- in tíð i Norður- og Vestur-Evrópu, héldu Islendingar áfram að lepja dauðann úr skel.1 Menn hafa gjaman leitað orsaka þess- arar þjóðlegu sérstöðu til hinnar óblíðu og grimmu náttúru, eldgosa og hafiss, enda var Island „á mörkum hins byggilega heims”. Að sjálfsögðu eru beinar orsakir hallæranna oft náttúruhamfarir ýmis- konar en það nægir ekki til þess að skýra hið mikla mannfáU í harðindum miðað við önnur lönd. Hungursneyð stafar ekki eingöngu af skorti á mat, heldur af getu- leysi samfélagsins að afla matvæla og til að dreifa þeim, t.d. með verslun. Bjargar- leysi Islendinga var geysilegt og leiðir hugann að því sem í sálfræðinni er kallað lært hjálparleysi. Kenningin um lært hjálparleysi er mnnin undan rifjum sálfræðingsins Mart- in Seligman sem árið 1974 gerði tilraun með hóp hunda. Helmingur hundanna var settur í kassa með rafmagnsgrindum í gólfinu á meðan að hinn helmingurinn sat hjá í þessum fýrsta hluta tilraunarinn- ar. I grindumar var síðan hleypt rafmagni við og við án þess að hundamir gætu neina björg sér veitt. I næsta hluta til- raunarinnar vom allir hundamir, bæði þeir sem hlotið höfðu hið óumflýjanlega raflost og þeir sem höfðu ekki orðið fýrir því, settir í kassa þar sem þeir gátu flúið lostið með því að stökkva yfir skiptivegg í miðjum kassanum. Þá var enn fremur gefið ljós eða hljóðmerki áður en straumnum var hleypt á. Nýju hundarn- ir vom fljótir að læra á merkjakerfið. Þeir hoppuðu yfir vegginn um leið og ljós- merkið birtist og forðuðu sér þannig fiá raflostinu. Þeir sem höfðu lent í fýrri hluta tilraunarinnar gáfúst hins vegar fljótlega upp og lögðust vælandi í homið. Þetta kallaði Seligman lært hjálparleysi.2 Seligman benti á sameiginleg ein- kenni manna sem þjást af þunglyndi og hegðunar hundanna. Báðir hópamir em seinir að taka af skarið til að standa að einhverjum ffamkvæmdum. Þeir em seinir að læra að eitthvað sem þeir hafi gert hafi heppnast vel og verið þeirn til ...ogsnæddiþau loks... UUNMARJUt .klœddist síðan handritunumgóðu... góðs og færa hjálparleysi sitt við einar að- stæður yfir á aðrar þar sem þeir gætu vel bjargað sér með því að gera eitthvað í mál- inu. Er lært hjálparleysi kannski ein skýr- ing á framtaksleysi Islendinga til þess að spoma gegn hungurdauða? Að minnsta kosti koma mörg einkenni þunglyndis og örvæntingar fram hjá fólki á tímum náttúmhamfara. 3 Menn ólíkt skepnum búa jafnvel til kenningar um gang mála eins og þegar Hannes Finnsson biskup fann út lögmál hallæranna, þar sem stór- felld hallæri kæmu á 18 til 19 ára fresti.J Má kannski rekja daufar undirtektir Islendinga við viðleitni Dana til þess að bæta efnahag Islendinga á seinni helm- 34 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.