Sagnir - 01.06.1993, Blaðsíða 50

Sagnir - 01.06.1993, Blaðsíða 50
Aldrei hafa þvílíkar höfðingjaœttir búið á íslandi sem Vatnsfirðingar og Skarðvetjar. Niðjar Kristínar og Þorleifs i Vatnsfirði voru svo stórœttaðir að einu makamir við hœfi vom börn Lofts rika. Guðmundur Arason var eini maðurinn sem kvæntist inn í ættina án þess að vera að ætt Skarðverja. Athygli vekur að í þessum hópi eru jjórir hirðstjórar, en hirðstjóri var æðsti virðingarmaður Islendinga á 15. öld. (Arnór Sigurjónsson, Vestfrðinga saga, 52-57). að vera höfuðborg íslands næstu fimm aldimar. Þar með lauk norskum yfirráð- um yfir Islandi í raun og hér eftir var landinu stjórnað frá Danmörku. Þáttaskil vom orðin í Islandssögunni. A sama tíma hófust siglingar Englendinga til landsins og átti nálægð þeirra við Islandsstrendur eftir að setja svip sinn á fimmtándu öld- ina. Við rannsóknir á sögu þessa tímabils hafa sagnfiæðingar einkum þurft að styðjast við bréfa- og skjalasöfn og með að- stoð slíkra heimilda hafa þeir dregið upp næsta skýra og greinargóða mynd af þessum tírna. Sá sem stendur þar upp úr er Björn Þorsteinsson, sem dró þessa öld úr svartnætti gleymskunnar inn í ljós Islandssögunnar, en einnig má geta Arnórs Siguijónssonar, sem ritað hefur sögu þeirra áhrifamanna sem nefndir vom hér í upphafi. A þessu átakaskeiði Islandssögunnar stóð hin íslenska höfðingjastétt franuni fyrir breytingum sem ógnuðu auði henn- ar og völdum. A fjórtándu öld varð sú bylting í útflutningsverslun Islendinga að sjávarafbrðir komu í stað vaðmáls sem veigamesta útflutningsvara landsins. Vegna aukins gildis fiskveiða sótti vinnu- aflið til þurrabúðanna við sjávarsíðuna. Þar var meira los á fólki en í sveitum lands- ins og yfirstéttin átti á hættu að missa yfirráð sín yfir alþýðunni. En þessum breytingum fylgdu ekki síður nýir möguleikar fyrir virðingamienn en alþýðu manna. Stórbændur við ströndina gátu grætt á fiskútflutningi. Höfðingjam- ir sem mættust á Reykhólum 1445 fóru ekki söntu leiðir til fjár og frama og að mörgu leyti endurspeglar æviferill þeirra þau ólíku tækifæri sem buðust metorða- gjörnum fýrirmönnum á þeim tíma. En völdin og ríkidæmið hvíldu þó jafnan á sömu undirstöðunni, jarðeigninni. Valdaættir í eina sæng Allt fiam á þessa öld hafa jarðeignir verið grundvöllur auðs og valda á Islandi. A tólftu og þrettándu öld vom yfirráð yfir stöðum mikilvæg auðsuppspretta fýrir höfðingja en þá tekjulind misstu þeir í lok þrettándu aldar. Við tók stórfelld jarðasöfnun höfðingja og kirkju, sjálfs- eignarbændum fækkaði á þrettándu og fjórtándu öld og jarðeignir færðust á færri hendur. Hinar gömlu valdaættir útrýmdu sjálfum sér í ófriði Sturlunga- aldar og nýjar tóku við, sem margar hveijar stóðu þó á gömlum merg. Fjar- lægð landsins frá höfúðstöðvum hins norska ríkis olli því að hin íslenska valda- stétt gat að miklu leyti gert það sem henni sýndist.3 A fýrri hluta fimmtándu aldar jókst enn jarðasöfnun kirkjunnar og nokkurra auðugra landeigenda og hafa tvær orsakir einkum verið nefndar til. Annars vegar heijaði plágan mikla á landsmenn 1402- 1404 og fækkaði þá fólki mjög, margar jarðir fóm í eyði og jarðarverð lækkaði. Jafnan hefur verið talið að plágan eigi dijúgan þátt í jarðeignasöfnun einstak- linga og kirkju á fimmtándu öld en það hefur þó ekki verið fýllilega rannsakað.4 Hins vegar var sjávarafli mikilvæg gróða- lind á þessum tíma og ríkir útvegs- bændur gátu notað útgerðargróðann til að fjárfesta í jarðnæði. Flestar þær höfðingja- ættir sem mest létu að sér kveða á fimmtándu öld tengjast helstu verstöðv- um hér við land og uppgangur þeirra hélst í hendur við þróun sjávarútvegsins. 48 SAGNIR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.