Sagnir - 01.06.1993, Blaðsíða 15

Sagnir - 01.06.1993, Blaðsíða 15
ences de l’Honime og hefur hún nú breyst úr því að vera uppreisn gegn ríkj- andi skipulagi í ríkjandi skipulag innan franskrar sagnfræði. En í raun lagði þessi saga, sem eitt sinn var ný, aldrei neitt sérstaka áherslu á kenningar — áhrif fé- lagsvísindanna komu frekar fram í nýj- um spurningum en í efnistökunum sjálf- um. Að mínu mati eru það þó fyrst og fremst kenningar sem sagnfræðingar geta sott i smiðju félagsfræðinnar. Kenningar em tæki sem annars vegar hjálpa fræði- niönnum til að sleppa úr gildru hinna serstæðu dæma og hins vegar geta þær beint sjónum manna að nýjum vanda- málum og spurningum sem ekki liggja í augum uppi. Með þessu á ég við að kenningar gera sagnfræðingum kleift að tengja rannsóknir sínar á einstökum fýr- ■rbærum, eins og sögu landsvæða, stofn- ana, einstaklinga eða atburða, almennri þróun á sambærilegum fýrirbærum ann- ars staðar. Með því að setja það sem gerðist feða gerðist ekki) i samhengi við þróunina 1 umheiminum verða dæmi sagnfræðinnar úæmi um eitthvað annað en sjálf sig. Eins geta kenningar kennt okkur að sú samfélagsuppbygging sem okkur fmnst sjálfiögð og eðlileg er sögulega ákvörðuð, um leið og uppbygging samfélagsins hef- ur ahrif á hvemig það og einstaklingar þróast. í þessu sambandi get ég bent á kenningar ffanska félagsfræðingsins Eierre Bourdieu, en hann hefur bent á i bókum sínum hvemig megi skýra flókið samspil huglægs og hlutlægs veruleika — þ.e. hvernig hugmyndir móta „vem- leikann“, um leið og „veruleikinn“ mót- ar hugmyndimar.7 Slíkar vangaveltur em gmndvallaratriði í þeim rannsóknum í félagssögu sem fjalla um þróun félags- mótunar og hópamyndunar, þ.e.a.s. um það hvemig menn skynja sjálfa sig og tengsl sín við aðra menn á hinum ýmsu tímum og hvernig slík skynjun tengist raunvemlegum félagstengslum í samfé- laginu. I þessu sambandi get ég tekið dæmi af rannsóknarefnum sem ég hef sérstak- an áhuga á, þ.e. skiptingu einstaklinga í þjóðir. Auðvelt er að benda á hvemig þjóðemi mótast af sögulegum aðstæðum, eða jafnvel sögulegum staðreyndum. Is- lendingar skilgreina sig t.d. sem sérstaka þjóð með tilvísun í þá staðreynd að þeir tala tungumál sem er greinilega ólíkt öðmm tungumálum og þeir búa í landi með vel affnörkuð landamæri. Það að þeir einstaklingar sem hafa þessi einkenni skynja sig sem eina heild og að þessi heild hafi síðan einhveijar pólitiskar kröfur eða réttindi er hins vegar tjarn því að vera áþreifanleg staðreynd. Ekki hafa allir hópar sem búa við nokkuð svipaðar aðstæður gert slíkar kröfúr. Hvað er það sem veldur þvi að hópur eins og íslend- ingar fara allt í einu að kreþast réttinda á gmndvelli þjóðemis, og hvers vegna em það aðeins sumar hugsanlegar þjóðir sem skynja sig sem slíkar? Slíkum spurning- um verður ekki svarað með einangraðri rannsókn á sögu Islands, heldur einungis með tilvísun í almennar kenningar um félagsþróun og hópamyndun. Reyndar er ólíklegt að við spyrjum slíkra spuminga ef við leitum ekki samanburðar við önnur dæmi sem gefa hugmynd um hvemig sagan hefði getað orðið, og slíkur saman- burður er ómögulegur án hjálpar al- mennra kenninga. Að lokum vil ég taka ffam að ég boða hvorki sammna félagsffæði og sagnfræði né það að sagnffæði verði ekki stunduð af viti án hjálpar félagsfræðinnar. Þvert á móti hlýtur sú sérhæfing sem nú á sér stað innan rannsókna á mannlegu samfé- lagi að efla skilning okkar á sögulegri þróun og formgerð þjóðfélagsins á hveij- um tíma. Fjölbreytni innan sagnffæðinn- ar er líka einn helsti styrkur hennar sem vísindagreinar og vonandi verður aldrei samin ein allsherjar forskrift fýrir því hvemig eigi að stunda hana. En það er bjargfost trú mín að frjó samskipti sagn- ffæði og félagsfiæði, byggð á gagnkvæmri virðingu og þekkingu á starfsaðferðum greinanna, komi þeim báðum tál góða. Þetta hafa menn á borð við Norbert Elias sannað með rannsóknum sínum og dæmi þeirra eiga að vera öðmm hvatning í ffamtíðinni. Tilvísanir: 1 Norbert Elias, ævi hans og störf, má lesa m.a. í Stephen Mennell: Norbert Elias. Civilzatiott and the Huttian Self-Itnage. Oxford 1989, og Roger Chartier: ”C°nscience de soi et lien social.“ Formáli að N. Elias: La société des individus. París 1991, 7-29. N. Elias: „The Retreat of Sociologists into the Present“. Tltcory, Culture and Society 4 (1987), 223-247. ^ ^ar nefna t.d. bækur breska felagsfræðingsins Anthony Giddens: The Nation- State and Violence. Cambridge. 1985, og hins franska kollega hans Pierre Bourdi- eu: Ta noblessc d’État. Grandes écoles et csprit de corps. París 1989. Tímarit eins og The Jonmal of Historical Sociology. sem hóf útgáfu árið 1988 benda líka til svipaðrar þróunar. 4 Ekki hafa allir orðið á eitt sáttir um þessa þróun, sbr. Tony Judt: „A Clown in Regal Purple: Social History and the Historians", History IVorksltop 7 (vor, 1979), 66-94. 5 Sjá Theda Skocpol, ritstj.: Visiott and Metliod itt Historical Sociology. Cambridge 1984. Sumir af nemendum Moores hafa meira að segja gerst „alvöru" sagnfræð- ingar, þ.e. sökkt sér niður í víðtækar skjalarannsóknir. Pekktastur þeirra er án efa Charles Tilly. 6 Peter Burke: History attd Social Tlteory. Cambridge 11. 7 Sjá t.d. Le setts pratiquc. París 1980. Hún var þýdd á ensku sem Tlte Logic of Pract- ice. Stanford 1990. SAGNIR 13
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.