Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Page 45

ALBERT CAMUS:
Jónas
eða listamadurinn við vinnu sína
Takið mig og kastið mér í sjóinn . . . því
að ég veit, að fyrir mína skuld er þessi
mikli slormur yfir yður kominn.
Jónas, I, 12.
Jónas listmálari trúði á stjörnu sína. Iíann
trúði ekki á neitt annað en hana, enda þótt
hann virti og jafnvel dáði trúarbrögð annarra
manna. Og trú hans sjálfs var raunar ekki
dyggðum sneydd, þar sem hún var í því fólg-
in, að hann gerði á óljósan hátt ráð fyrir að
öðlast mikið, án þess nokkurntíma að verð-
skulda neitt. Og þegar það gerðist unt þær
mundir sem hann varð hálffertugur, að nokkr-
ir gagnrýnendur fóru allt í einu að togast á
um heiðurinn af því að hafa uppgötvað hæfi-
leika hans, var engin undrunarmerki á hon-
um að sjá. Sumir héldu að þessi geðró hans
stafaði af sjálfsánægju, en það var þvert á
móti auðskilið, að hún var sprottin af hæ-
versku og trúnaðartrausti. Jónasi fannst, að
fremur bæri að lofsyngja stjörnu hans en verð-
leika hans sjálfs.
Hann sýndi öllu meiri undrunarvott, þegar
málverkasali einn. bauð honum mánaðartekj-
ur, sem gátu létt af honum öllum búksorgum.
Byggingarmeistarinn Bateau, sem hafði látið
sér annt um Jónas og stjörnu hans frá því
þeir voru saman í skóla, reyndi árangurslaust
að gera honum Ijóst, að hann gæti varla lifað
sómasamlegu lífi fyrir þetta mánaðarkaup, og
að kaupmaðurinn tapaði engu á því. „Samt
sem áður,“ sagði JónasrRateau, sem var fylg-
inn sér og heppnaðist þannig allt, sem hann
tók sér fyrir hendur, ávítaði vin sinn. „Hvað
áttu við með „samt sem áður“? Við verðum
að ræða málið.“ Það var ekki til neins. Jónas
var þakklátur stjörnu sinni. „Það skal vera
einsog þér viljið,“ sagði hann við kaupmann-
inn. Og hann hætti störfum í bókaútgáfu föð-
ur síns til að helga sig allan málaralistinni.
„Þetta er mikið lán,“ sagði hann.
í rauninni hugsaði hann með sér: „Lánið
heldur áfram að leika við mig.“ Eins langt
og hann gat munað, hafði lánið elt hann
þanmg. Hann var til dæmis einstaklega þakk-
látur foreldrum sínum, í fyrsta lagi vegna
þess, að þau höfðu lítið hirt um uppeldi
hans, svo hann hafði getað sökkt sér niður í
drauma sína óáreittur, og í öðru lagi vegna
þess, að þau höfðu slitið samvistum fyrir hór-
dómssakir. Það hafði faðir hans að minnsta
kosti að yfirskini, þótt hann gleymdi að geta
þess, að hér var um alveg sérstaka hórsök
að ræða: Hann gat ekki þolað góðgerðar-
starfsemi konu sinnar, sem var sannkallaður
veraldlegur dýrlingur og hafði helgað þjáðu
mannkyni líkama sinn og sál, án þess að sjá
neitt rangt við það. En maður hennar krafð-
ist þess að fá að ráða yfir dyggðum konu
sinnar. „Ég er búinn að fá nóg af því,“ sagði
þessi Othello, „að vera kokkáll fátækling-
anna.“
Þessi misskilningur kom Jónasi til góða.
Foreldrar hans höfðu einhversstaðar lesið eða
heyrt þess getið, að það væru mýmörg dæmi
um kvalfús morð, sem börn skilinna foreldra
hefðu framið, og nú kepptust þau um að gera
sem mest fyrir liann til að kæfa allar slíkar
ógæfuspírur í fæðingunni. Því minna sem þau
urðu vör við það áfall, sem þau hugðu sál
drengsins hafa orðið fyrir, því meiri áhyggjur