Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Side 83

ÞINGVALLAFUNDUR 1873
213
sínum í upphafi fundar 28. júní og ber fram
málamiðlun, sem samþykkt er, verða við-
brögð sr. Benedikts þau að bera fram öfga-
fengna tillögu, sem fær heldur háðulega útreið.
Gengur hann þá af fundi, — í reiði að því
er virðist. Harla virðist ósennilegt, að þetta
hafi verið ákveðið fyrirfram, því að viðbrögð
þessi sýndu ekki annað en fylgisleysi og ein-
angrun. Til þess að slíkar mótmælaaðgerðir
geti haft einhver áhrif þarf nokkur hópur að
eiga hlut að eða óumdeildur foringi.
Þegar sr. Benedikt er genginn af fundi, tek-
ur Jón Sigurðsson frá Gautlöndum við. Ferst
honum hlutverk sitt þannig úr hendi, að hann
ber banaorð af sjálfum Jóni Sigurðssyni.
Er úrslit voru fengin og niðurstöður lágu
fyrir, var bænarskrá fundarins send til Alþing-
is og í hana voru felldar tillögur fundarins.
A þessu Alþingi var samþykkt stjórnarskrár-
frumvarp, þar sem svo var kveðið á um sam-
bandið milli íslands og Danmerkur, að ísland
hefði konung og konungserfðir saman við
Danmörku, en ákveðið skyldi vera með sam-
komulagi, hver mál önnur skyldu vera sam-
eiginleg. Nokkuð var hér slakað til frá tillög-
um Þingvallafundar, þar sem kveðið var svo
á ,að íslendingar séu sérstakt þjóðfélag, og
standi í því einu sambandi við Danaveldi
að þeir lúta hinum sama konungi. Varatillög-
ur samþykkti þingið einnig, og í þeim voru
frekari tilslakanir gerðar.
XII.
Svo er að sjá, sem áhrif Þingvallafundarins
1873 séu sáralítil. Þeirri hugsun verður ekki
varizt, að menn hafi, þegar öllu var á botninn
hvolft, talið lítið mark að samþykktum hans.
Þegar þessir atburðir voru um garð gengnir,
ritaði Jón Sigurðsson bréf til Konrads Maur-
ers, sem dagsett er 14. október 1873. Segir
Jón þar meðal annars um fylgismenn sína:
„Yfirhöfuð að tala er samkomulag og festa í
okkar flokki fullt eins góð og áður, eptir því
sem hún getur verið, því margar orsakir eru
til þess, að ýmislegir útúrdúrar koma stund-
um, einkum vegna þess blöðin á íslandi vant-
ar allt ráðlag og fasta stefnu, en einkum
menntun til að hafa yfirlit yfir hvað gerist.“
Hér víkur Jón, greinilega að þeim ágreiningi,
sem orðið hafði, en augljóst er, að hann telur
deilur þessar ekki miklu skipta. Af sömu
ástæðu getur hann tillagna fundarins í grein
sinni í Andvara 1874 án þess að ræða þær
frekar, nema hvað hann bætti því við, að á
Alþingi 1873 hafi menn verið fullkomlega eins
einbeittir, og menn höfðu áður verið. Hér
virðisL fulldjúpt tekið í árinni, enda segir
rétt á eftir, að ekki hafi þótt forsjárlegt að
ónýta og kasta frá sér þeirri sáttgirni, sem
lýsti sér af hendi stjórnarsinna og öðru því,
sem gat hrundið málinu áfram hættulaust.
Samþykktum fundarins var slælega fram-
fylgt. Alþingi 1873 slakar til og það er
gert mótatkvæðalaust. Meðal þeirra, sem þar
áttu hlut að, var Jón Sigurðsson frá Gautlönd-
um, sem á Þingvallafundinum hafði verið
annar helzti málsvari róttækari fundarmann-
anna. Þá verður heldur ekki séð, að sendi-
mennirnir hafi nokkru sinni farið á konungs-
fund og ekki er kunnugt um, hvernig ávarp
fundarins til konungs hefur hljóðað.
Fundargerðir Þingvallafundarins eru í handritasafni
Landsbókasafnsins 585, fol. Þar og í handritasafni Jóns
Sigurðssonar 94, fol. eru einnig fleiri gögn, sem hér hefur
verið stuðzt við. M. a. eru í J. S. 94, fol. stjómarskrár-
tillögur níumannanefndarinnar, sem mestum deilum ollu,
með eiginhandarundirskrift allra nefndarmanna. Þar sem
til gagna þessara er vitnað, liefur stafsetning verið látin
haldast. Þó hefur verið leitazt við að vinna bug á inn-
byrðis ósamræmi í stafsetningu livers skjals.
Aðrar heimildir, sem við hefur verið stuðzt, eru þess-
ar helztar:
Amór Sigurjónsson: Einars saga Asmundssonar, 2.
hindi, VIII.—IX. kap.
Magnús Jónsson: Saga Islendinga, IX., bls. 22—33.
Páll E. Olason: Jón Sigurðsson, V. bindi. I.—X. kap.
Runólfur Bjömsson: Mótspyrnuhreyfing Islendinga
gegn valdboðum Dana 1871—'73, Réttur. 35. árg., bls.
45 o. áfr.
Sigurður Þórðarson: Jón Sigurðsson og Þingvallafund-
urinn 1873, Vaka, 3. árg., bls. 81 og áfr. Sbr. einnig
Iðunni, XI. árg., bls. 93, einkum bls. 117—120, Tsland
fullvalda ríki.
Víkverji, 1873, bls. 23—25 og 30—33.
Lárus H. Blöndal bókavörður hefur veitt mér ýmsar
ábendingar við samningu þessarar ritgerðar, og lúta þær
einkum að frumheimildum þeim, sem við hefur verið
stuðzt.