Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Síða 84

tiökmenntir^

Um YIRKISYETUR
'-'i
1
m
M
Það er ekki auðvelt að útskýra í
hæfilega stuttu máli, hvers vegna
þetta er ekki geysilega skemmtileg
bók, því að hún hefir í ríkum mæli flest þau frumefni, sem gerir
sögulegar skáldsögur vinsælastar allra bókmennta og ýmislegt
umfram þau svo sem auðugt mál og persónulegan, bókmennta-
legan stíl, mjög bókmenntalegan. Miklir atburðir eru látnir ger-
ast í sögunni, mikil, eða að minnsta kosti mikilfengleg, og að
ýmsu leyti fáheyrð örlög eru rakin fyrir hugarsjónum vorum,
það er mikið um náttúruhamfarir og jafnvel náttúruundur, eins
og vænta má í skáldsögu frá fyrri tíð, ástir gerast í meinum,
frændur eru frændum verstir, brugðið er upp mynd af hesta-
ati, þeim eina íslenzka leik, sem samsvarar burtreiðum í erlend-
um sögum af sama tagi, manngerðir einfaldar og yfirleitt í
samræmi við þrautreyndar forskriftir, ógæfusamt fyrirfólk,
skrýtnir alþýðumenn, dauðtryggir eða ótrúir þjónar, spakvitur
gamahnenni, drykkfelldur og matfrekur ábóti og svo framvegis.
Auk þess er slegið á viðkvæina strengi í pólitískri harmsögu
þjóðarinnar. Slíkt ofurkapp leggur höfundur á að gera sögu sína
áhrifamikla og „skemmtilega“ í alþýðlegustu merkingu orðsins
og beitir til þess traustum forskriftum sögulegra reyfara. En
jafnframt vill hann skrifa bókmenntir, eins og stíll hans ber
með sér, og þessi tvískinnungur í fyrirætlunum hans á mikinn
þátt í að gera söguna afar ósannfærandi og þreytandi aflestrar.
Til þess að vera góður reyfari skortir söguna raunverulega
dramatíska tilfinningu; til þess að hún geti orðið góðar bók-
menntir skortir persónumar líf. Það kann að vera umhugsunar-
efni fyrir fræðilega sinnaðan lesanda, hve breitt og illbrúanlegt
er orðið bilið milli „reyfara“ og „bókmennta“ miðað við það
sem áður var, á dögum Dickens og Balzaes, og þessi klofningur
er sorglegur þáttur í bókmenntasögunni, en það eitt gerir ekki