Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Qupperneq 89

BÓKMENNTIR
219
að er á ensku og á hliðstæður sínar einkum
í enskum 17. aldar kveðskap. Annað dæmi
er úr niðurlagi á Veginn Snorri:
og ekki grunar neinn að þennan mann,
sem hneig þar niðri, hefur enginn snert,
því hann er ekki þar (fremur en börn
sem slita í tvennt og hritula hreiðurkörfu
um haust fá ei þeim fugli skaða gert
sem farinn er um höf í hlýja skóga);
Fleiri dæmi af þessu tagi mætti nefna,
og þessar myndir eiga enn víðar rætur í
málfari og ímyndunargáfu Hannesar: þær
eru ekki tilviljun, en maður saknar þess
að finna þær ekki ennþá víðar, ekki sízt
vegna þess að þær eru á fárra færi, en virð-
ast fara skáldlegu lundarfari hans vel, þar
sem hugkvæmni og tilfinning eru jafnan
eitt. En fjölhæfni Hannesar er ennþá mikil
og hún er sjálfrar sín vegna athyglisverð.
Ég get til dæmis varla hugsað mér meiri
andstæðu við síðasttekin dæmi heldur en
kvæðið Skeljar, sem þetta er í:
Við skulum ganga
suður með sjá,
stiklar þar aldan
steinana blá,
skolar hún rauðum
skeljum á land,
grefur þær síðan
í gljúpan sand.
göngum og tínum
og gætum þess vel
að njóta er opnast
hin örlitla skel.
Ég finn alls ekkert sameiginlegt með
þessum dæmum og hinum næstu á undan,
nema af vera skyldi eitt skaplyndisein-
kenni skáldsins, sem víða ber meira á, en
er aldrei langt í burtu frá neinu kvæði, að
ég held. Það er einhvern veginn bundið
orðunum „að njóta er opnast hin örlitla
skel“ og „nýlega spýtu eða stein“. Ánægja
af dauðum hlutum, einhvers konar hlý-
leg virðing fyrir tilverurétti þeirra, ekki
síður en þess, sem lifir; líkt og sumum
inönnum er eðlilegt að fara vel með hluti.
Stundum birtist þetta skáldlega vinar-
þel og umönnun í kumpánlegu ávarpi og
þá er skammt til þess, að fara að gæða
hluti mannlegum persónuleika.
Hannes persónugerir alloft náttúruöfl og
dauða hluti, einkum í seinni bók sinni, I
sumardölum. Persónugervingar eru vand-
meðfarnir, bæði af því, að það eru nokkuð
ákveðin smekkleg takmörk fyrir því, hvað
má gæða þá mikilli mannlegri tilfinningu,
án þess að þeir verði fáránlegir og eins af
hinu, að ekki má gera sér dælt við þá, svo
að kvæði fari ekki óviljandi að minna á
barnagælui eða einhvers konar tæpitungu.
Til dæmis virðist mér skáldið tefla á allra
tæpasta vað í þessu erindi um vetrarstorm:
Undan grimmd hans kveinka sér klökug fjöllin:
kveina sárt í myrkrið hin dimmu skörð.
Nú seilist hann hingað, lemur læstum hnefa
lágreist hús á dreif um frostbitna jörð.
Sérstaklega verður skáldum hált á því
að gera náttúrunni upp þjáningar. Það
tekst stundum, einkum í mjög knöppum
myndum:
Drúpir Höfði,
dauður er Þengill.
Um þetta eru vitanlega engar reglur.
Hannes yrkir (Haustvindurinn séður í
anda):
Hvaðan ber þig, vindur?
Þitt vota hár flaksast.
Valdirðu leið um úrg fjöll og sjó?
Hvar brast undir þínum fingrum
fiðlan mjúka?
Þú fellir hljóð tár yfir mó.
Hvar tæmdust ilmkerin þungu,
þau sem þú barst
þegar þú komst hér í vor — yfir bláa hnjúka?
Mér virðist þetta kvæði sýna greinilega,
hvað má og má ekki í skáldskap af þessu
tagi. Ein lína: Þú fellir hljóð tár yfir mó,
skemmir þetta prýðilega kvæði, enda þótt
myndin sjálf sé eðlileg og alveg í samræmi
við merkingu kvæðisins. En orðasamband-
ið „hljóð tár“ er of tilfinningaþrungið um
annað en mannlega þjáningu.