Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Blaðsíða 22

XVI VISINDARAÐSTEFNA
FYLGIRIT 73
H í
við áhættuþætti hjarta- og æðasjúkdóma svo sem háþrýstings og offitu
en ekki er ljóst hvort þessi tengsl hafi klíníska þýðingu fyrir hjarta- og
æðasjúkdóma síðar meir. Könnuð voru tengsl snemmbærs kynþroska
stúlkna, metin út frá vaxtarferlum, við dauðsföll af völdum hjarta- og
æðasjúkdóma.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru 1035 konur fæddar 1921-1935
sem innrituðust í Reykjavíkurrannsókn Hjartavemdar (1968-1991).
Mælingum skólaheilsugæslu á hæð og þyngd frá 8 til 13 ára aldurs var
safnað úr sjúkraskrám. Hæðarbreytingar [(hæðMiæð'J/ftímP-tími1)]
við 8-9, 9-10, 10-11, 11-12 og 12-13 ára aldur voru metnar og hámarks-
hæðarbreyting (HHB; „peak height velocity") notuð sem metill (estimator)
á þróun og tímasetningu kynþroska. Áhættuhlutfall (Hazard ratio) og
95% öryggisbil (95%CI) var metið með fjölþáttaaðhvarfsgreiningu Cox.
Niðurstöður: Alls létust 94 konur af völdum hjarta- og æðasjúkdóma frá
upphafi þátttöku til ársins 2009, þar af 45 konur af völdum kransæða-
sjúkdóma. Borið saman við þær konur sem ekki höfðu náð HHB við 12
ára aldur (n=706) var áhættuhlutfall fyrir dauðsföll af völdum hjarta- og
æðasjúkdóma 1,9 (95%CI: 1,1; 3,2) fyrir þær konur sem náðu HHB við
11-12 ára aldur (n=166) og 2,1 (95%CI: 1,2; 3,6) fyrir þær konur sem náðu
HHB fyrir 11 ára aldur (n=163). Sterkari tengsl fundust þegar skoðuð
voru áhættuhlutföll fyrir dauðsföll af völdum kransæðasjúkdóma sér-
staklega [áhættuhlutfall 3,2 (95%CI: 1,6; 6,4) fyrir HHB <11 ár saman-
borið við >12 árj. Þessi tengsl voru óháð þyngdarstuðli þátttakenda við
fullorðinsaldur.
Ályktanir: Snemmbær kynþroski stúlkna metinn út frá vaxtarferlum
tengist aukinni áhættu á dauðsföllum af völdum hjarta- og æðasjúk-
dóma. Þessi tengsl virðast vera óháð yfirþyngd og offitu.
E 37 Salmonella í dýrum og matvælum. Samanburður á mismun-
andi greiningaraðferðum
Vala Friðriksdóttir, Guðbjörg Jónsdóttir, Signý Bjarnadóttir, Sigríður Hjartardóttir,
Hiidur Valgeirsdóttir, Kristín Matthíasdóttir, Ásthildur Sigurjónsdóttir, Eggert
Gunnarsson
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
valaf@hi.is
Inngangur: Súnur (zoonosis) eru sjúkdómar og/eða sýkingar sem
smitast náttúrulega á milli dýra og manna. Salmonella er súnuvaldur
og algeng orsök matarsýkinga. Öflugt eftirlit í tengslum við dýraeldi
og matvælaframleiðslu er því mikilvægt. Ymsar aðferðir eru notaðar til
að fylgjast með Salmonella í matvælaframleiðslu, svo sem hefðbundnar
ræktanir, hraðpróf, mótefnamælingar og sameindalíffræðilegar aðferðir.
Rannsóknastofur sem sinna greiningum í tengslum við matvælafram-
leiðslu vinna samkvæmt ströngu gæðakerfi og er þátttaka í samanburð-
arprófum fastur liður í gæðaeftirliti þeirra. í tengslum við samanburðar-
próf haustið 2011 var ákveðið að bera saman nokkrar aðferðir sem not-
aðar hafa verið á Keldum til að greina Salmonella í dýrum og matvælum.
Efniviður og aðferðir: Rannsakað var 21 sýni (kjöthakk) þar sem
Salmonella- innihald var óþekkt. Sýnin voru forræktuð og síðan greind
áfram með eftirfarandi aðferðum: Salmonella-Tæktun NMKL aðferðir
No. 71 (Salmonella detection in Foods) og No. 187 (Salmonella detection
in foods, faeces and materials from primary animal production using
MSRV), greiningu á Salmonella með PCR (Polymerase chain reaction)
aðferð og Salmonella Tecraprófi (hraðpróf).
Niðurstöður: Sýnin skiptust þannig að 11 innihéldu Salmonella
Enteritidis, þrjú innihéldu Salmonella Typhimurium og sjö voru án
SalmoneUa. Sum jákvæðu sýnin innihéldu mikið af Salmonella og önnur
innihéldu bakteríuna í litlu magni. Sýkladeild Keldna greindi SalmoneUa
rétt í öllum 14 jákvæðum sýnum. Aðferðunum fjórum bar vel saman og
greindu þær sýnin 21 rétt í öllum tilfellum.
Ályktanir: Keldur komu vel út í samanburðarprófinu og greindum við
öll sýni rétt. Þær aðferðir sem prófaðar voru eru byggðar á mismunandi
grunni, en í þessu tilfelli þar sem matvæli voru athuguð skiluðu þær
allar sömu niðurstöðum.
E 38 Nýrnaveiki í bleikju. Samvistarsmit og seltustig
Sigríður Guðmundsdóttir', ívar Öm Ámasonw1, Teitur Amlaugsson2, Ámi
Kristmundsson'
•Tlraunastöð HÍ í meinafræöi að Keldum, 3íslandsbleikju Grindavík, Samherji hf.
siggag@hi.is
Inngangur: Bleikjueldi fer fram við ýmis skilyrði. Hér er greint frá
samspili seltu og smits með bakteríunni Renibaclerium salmoninarum,
hægfara innanfrumusýkli er veldur nýrnaveiki i laxfiskum. Við rann-
sóknir á smitsjúkdómum í fiski er algengast að sýklinum sé sprautað í
fiskinn, hann baðaður í lausn með sýklinum eða að samvistarsmit sé sett
upp þar sem ómeðhöndlaður fiskur er settur í ker með sprautusýktum
fiski. I slíkri tilraun fæst samanburður á tvenns konar smitleiðum.
Efniviður og aðferðir: Bleikjuseiðum var skipt í hópa eftir seltu-
stigi, það er 16, 25 og 30-32%». Fylgst var með fiskinum daglega,
dauður fiskur hirtur og skráður. Eftir sex mánuði voru tekin nýma-
og blóðsýni til að greina mótefnavaka með ELISA prófi og msa gen
með snPCR. Mánuði síðar var eftirlifandi fiskur deyddur, skoð-
aður, vigtaður, lengdarmældur, sýni tekin sem áður og í rækt að auki.
Niðurstöður: Fiskurinn óx hraðast í 16%o en hægast í 25%o. Dauði hófst í
sprautusýktum fiski mánuði frá upphafi tilraunar. Um tveimur mánuð-
um síðar vom um 90% þeirra dauðir. Óvemlegur munur var milli seltu-
hópa. í samvistarsmiti drápust 0,01% fiskanna. í þeim fiski, voru ELISA
gildi og títrar hæst í 16%o, þá í 25%o og loks í 30-32%o eftir sex mánuði.
Hið sama gilti eftir sjö mánuði, en gildi og títrar höfðu lækkað. Bakterían
ræktaðist ekki úr neinu þessara sýna og snPCR próf voru neikvæð.
Ályktanir: Samvistarsmit samsvarar náttúrulegu smiti. Bleikja er mjög
þolin gagnvart R. sabttoninarum eins og sést á nær 100% lifun. Aukin
selta dregur úr smitmagni eða virkni bakteríunnar, en einnig úr vexti
bleikjunnar. Eftir sjö mánuði greinist umtalsvert magn mótefnavaka sem
getur bent til hægvirkrar sýkingar, en einnig er vitað að mótefnavakinn
þarf tíma til að hverfa úr nýrnavefnum. Hversu langan, er verið að skoða
í nýhafinni tilraun.
E 39 Þróun sýkingar með Renibacterium salmoninarum í bleikju
fvar Örn Árnason, Árni Kristmundsson, Sigríður Guðmundsdóttir
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
ivara@hi.is
Inngangur: Bleikjueldi er mikilvæg grein í íslensku fiskeldi. Bakterían,
Renibacterium salmoninarum, veldur nýmaveiki (BKD) í laxfiskum og
hefur valdið miklu tjóni í laxeldi. BKD hefur komið upp í bleikjueldi
en lítið er vitað um sýkingarferli bakteríunnar í bleikju. Markmið verk-
efnisins var að skoða það.
Efniviður og aðferðir: Framkvæmdar voru tvær sýkingartilraunir.
Ónnur þeirra var samvistarsmitstilraun, þar sem 150 fiskum var skipt
í tvö ker. I hvom keri voru 15 fiskar sprautaðir í kviðarhol (i.p.) með
R. salmoninarum og 60 ómeðhöndlaðir. í hinni tilrauninni (i.p. tilraun)
var 140 fiskum skipt í tvö ker. I hvoru keri voru 60 fiskar spraut-
22 LÆKNAblaðið 2013/99