Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Blaðsíða 28

XVI VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 73
tíma til ársins 2012 notuð í þessari rannsókn. Sú rannsóknaraðferð sem
nýtt er í rannsókninni er ósamfelld aðhvarfsgreining sem kallar fram
orsakaáhrif íhlutunar með því að nota fyrirfram ákveðinn þröskuld sem
ákvarðar hvort stak í þýði er hluti af rannsóknar- eða viðmiðunarhópi.
Þröskuldurinn markast hér af breytingum á íslensku skólakerfi. Með því
að bera saman athuganir sem liggja nálægt þessum þröskuldi, er hægt
að meta áhrif kerfisbreytingarinnar. Þar sem náttúrulegar tilraunir af
þessu tagi eiga sér stað er óþarfi að taka slembiúrtak, þar sem það hefur
í raun gerst af sjálfu sér.
Niðurstöður: Fyrstu niðurstöður benda til þess að kerfisbreytingarnar
á skólakerfinu hafi haft tölfræðilega marktæk áhrif á fæðingarútkomur,
bæði fæðingarþyngd og meðgöngulengd.
Ályktanir: Niðurstöður úr þessari rannsókn ríma við þær niður-
stöður sem hafa fengist í ýmsum erlendum rannsóknum þar sem rann-
sóknarefnið var svipað. Samband menntunar og heilsu er mikilvægt
þegar litið er til stefnumótandi aðgerða í mennta- og heilbrigðiskerfi
landsins. Mikilvægt er að skoða sambandið betur, til dæmis með öðrum
heilsufars- og menntabreytum.
E 57 Áhrif eldgossins í Eyjafjallajökli á áhættuhóp með hjarta- og
öndunarfærasjúkdóma
Hanne Krage Carlsen1, Ama Hauksdóttir1, Unnur Valdimarsdóttir1, Þórarinn
Gíslason2, Ragnhildur Guðrún Finnbjörnsdóttir', Guðrún Pétursdóttir3
•Miðstöð í lýðheilsuvísindum, 2læknadeild HÍ og ’Stofnun Sæmundar fróða HÍ
rgft@hi.is
Inngangur: Að búa í nágrenni við eldgos eykur líkur á bæði líkamlegum
og andlegum einkennum. Búast má við að sambandið sé enn skýrara
meðal einstaklinga með aðra sjúkdóma. Tilgangur rannsóknar þessarar
var að skoða áhrif eldgossins í Eyjafjallajökli vorið 2010 á andlega líðan
einstaklinga með langvinna sjúkdóma.
Efniviður og aðferðir: Alls var 1615 Sunnlendingum og 697 Skagfirð-
ingum (samanburðarhópur) boðið að taka þátt í spumingalistakönnun
um ýmis líkamleg og sálræn einkenni, lyfjanotkun og aðra sjúkdóma
(hjarta- og öndunarfærasjúkdóma).
Niðurstöður: Svör bárust frá 71% eldgosahópsins og 73% samanburðar-
hópsins. Af þeim sem svömðu höfðu 22% að minnsti kosti einn annan
sjúkdóm óháð útsetningarsvæði (p>0,15). Um það bil 30% af þátt-
takendum yfir 60 ára voru með annan sjúkdóm. Um 23% greindu frá
andlegum erfiðleikum og 11% notuðu lyf við kvíða eða svefnvanda.
Einstaklingar sem bjuggu á útsettum svæðum voru líklegri til að greina
frá andlegum erfiðleikum (p=0,05) en tíðni lyfjanotkunar reyndist ekki
marktækt frábrugðin (p=0,08). Þegar leiðrétt hafði verið fyrir aldri,
kyni, menntun, reykingum og útsetningu fyrir eldgosi (nálægð búsetu
við eldstöð) reyndust aðrir sjúkdómar sjálfstæður áhættuþáttur fyrir
slæma andlega líðan (áhættuhlutfall (OR) 2,1, p<0,01) og notkun svefn-
og kvíðalyfja (OR 2,5; p<0,001) óháð útsetningu. Astmi og berkjubólga
höfðu mest áhrif á andlega líðan (OR 1,6 og 1,9; p<0,01), en sterkt sam-
band fannst milli notkunar svefn- og kvíðalyfja og hjartasjúkdóma (OR
2,2; p<0,01).
Ályktanir: Einstaklingar með langvinna sjúkdóma, sem bjuggu í grennd
við eldgosið, voru með marktækt verri andlega líðan en þeir sem höfðu
aðra sjúkdóma. Þetta undirstrikar mikilvægi þess að hafa sérstakt eftirlit
með einstaklingum, sem hafa verri heilsu fyrir náttúrhamfarir.
E 58 Tengsl loftmengunar í Reykjavík við dánartíðni vegna hjarta-
og æðasjúkdóma 2003 til 2011
Ragnhildur Guðrún Finnbjörnsdóttir1, Anna Oudin2, Þórarinn Gíslason31,
Vilhjálmur Rafnsson5
'Miðstöð í lýðheilsuvísindum, læknadeild HÍ, 2Division of Occupational and Environmental
Medicine, Umeá Universitet, 3læknadeild Hí, 4lungnadeild Landspítala, 5rannsóknastofu í heil-
brigðisfræði, læknadeild HÍ
rgf1@hi.is
Inngangur: Loftmengun hefur neikvæð áhrif á heilsufar hjartasjúklinga
og leiðir jafnvel til aukinnar dánartíðni þeirra sem þjást af hjartasjúk-
dómum. Markmið þessarar rannsóknar var að kanna tengsl niturdíoxíðs
(NO,), ósóns (03), svifryks (PM10 og PM25), brennisteinsvetnis (H2S)
og brennisteinsdíoxíðs (SO,) í andrúmslofti í Reykjavík við dánartíðni
vegna hjarta- og æðasjúkóma.
Efniviður og aðferðir: Gögn um dánartilfelli af völdum hjarta- og
æðasjúkdóma voru fengin frá Hagstofu íslands. Gögn frá mælistöð á
horni Grensásvegar og Miklubrautar um styrk N02, 03, PM10, PM,;,
H,S og SO, í andrúmslofti ásamt hita og rakastigi voru fengin frá
Umhverfisstofnun. Rannsóknartíminn var frá 1. janúar 2003 til 31.
desember 2010 og líkindahlutfall (odds ratiö) var reiknað með tilfellavíxl-
unar (case-crossover) rannsóknarsniði.
Niðurstöður: Miklar sveiflur eru í styrkleika mældra loftmengunarþátta
á rannsóknartímabilinu. Sólarhringsmeðaltal N02, 03, PM10, PM,;, H2S
og S02 var 21,6pg/m3,40,6pg/m3,22,7pg/m3, 21,2pg/m3,3,3pg/m3 og
l,6pg/m3. Styrkleikagreining á gögnunum sýnir að það þarf að hafa
4610 tilfelli og 9220 viðmið til að nægur styrkleiki sé til staðar í rann-
sókninni. I þessum útreikningum var gert var ráð fyrir 95% öryggis-
mörkum og 80% styrkleika ásamt því að viðmið væru tvisvar sinnum
fleiri en tilfelli, útsetningu fyrirhugaðs áhættuþátts viðmiða væri 40% og
líkindahlutfall væri 2. Samkvæmt gögnunum má sjá að árlega dóu um
679 einstakiingar af völdum hjarta- og/eða æðasjúkdóma en heildar-
fjöldi dánartilfella yfir rannsóknartímabilið var 4752 tilfelli.
Ályktanir: Forsendurnar sem hér eru notaðar eru raunhæfar samkvæmt
fyrri rannsóknum og út frá stærð gagnagrunna má áætla að það sé
fýsilegt að fara fram með þessa rannsókn.
E 59 Áhrif efnahagshrunsins á reykingar og áfengisneyslu og
mögulegt hlutverk vinnumarkaðsbreytinga
Þórhildur Ólafsdóttir, Tinna Laufey Ásgeirsdóttir
Hagfræðideild HÍ
tho32@hi.is
Inngangur: Nýlegar rannsóknir benda til þess að í kreppu verði já-
kvæðar breytingar á líkamlegri heilsu fólks. Samdráttur í neyslu áfengis
og tóbaks gæti verið ein af skýringum á því sambandi. Reykingar og
áfengi tengjast auknum líkum á sjúkdómum og áfengisneysla tengist
einnig áhættuhegðun eins og ölvunarakstri. I rannsókninni er metið
hvort og með hvaða hætti kreppa hefur áhrif á neyslu áfengis og tóbaks
og er þá einkum litið til hlutverks vinnumarkaðsbreytinga. Rauntekjur
einstaklinga lækkuðu og vinnustundum fækkaði verulega í kjölfar efna-
hagshrunsins árið 2008. Slíkar breytingar geta haft áhrif á heilsuhegðun
og heilsuframleiðslu einstaklinga.
Efniviður og aðferðir: Langsniðsgögn úr póstkönnun Lýðheilsustöðvar
árin 2007 og 2009 voru notuð í rannsókninni. Breytingar á reykingum
og áfengisneyslu voru metnar með 5 mismunandi breytum, þar sem
tekið er tillit til mismunandi áhrifa á breytingar sem verða annars
vegar á jaðrinum og hins vegar breytinga sem eru skilyrtar við neyslu.
Sameinuð OLS líkön og línuleg líkindalíkön eru metin í rannsókninni.
28 LÆKNAblaðið 2013/99