Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Blaðsíða 75

XVI VISINDARAÐSTEFNA Hl
FYLGIRIT 73
(pECM) bjóða uppá svipaða notkunarmöguleika og hafa ýmsa kosti.
Mikilvægt er þó að staðfesta að pECM sé innlimað í vefi og taki þátt í
nýmyndun vefja á sambærilegan hátt og efni úr spendýrum, til dæmis
hafi áhrif á nýmyndun æða, far frumna og valdi ekki bólgusvörun.
Efniviður og aðferðir: THP-1 mónócýtar voru voru ýmist ræktaðir í
viðurvist duftaðs pECM án örvunar, með IFN og LPS örvun eða með
phorbol-12-myristate-13-acetate (PMA) sérhæfingu og LPS örvun. Magn
frumuboðanna IL-10 og IL-12p40 mælt í frumufloti. Æðaþelsfrumur úr
naflastreng (HUVEC frumur) voru notaðar til þess að meta áhrif pECM
á frumufar. Æti með duftuðu pECM var þá látið á og frumurnar látnar
vaxa í átta klst. Áhrif pECM á nýmyndun æða voru mæld með kjúklinga
CAM (Chick Chorioallantoic Membrane) aðferðinni. Fyrir kjúklinga
CAM tilraunir voru frjóvguð egg opnuð og 6 mm skífur af pECM eða
filterpappír látnar beint á himnuna. Fyrir og eftir tvo daga var himnan
mynduð í víðsjá með og án skífu. Breyting á flatarmáli æða í himnunni
var metin og fjöldi greina á æðum talin.
Niðurstöður: THP-1 frumur voru ekki örvaðar af pECM í neinum af
þeim kringumstæðum sem prófaðar voru, sem bendir til þess að pECM
veki ekki upp ónæmisviðbragð þeirra. pECM hafði ekki áhrif á færslu
HUVEC fruma í rispuprófi. í kjúklinga CAM prófinu var aukning í
flatarmáli æða og greinafjölda í himnunum sem fengu pECM miðað við
ómeðhöndlað viðmið.
Ályktanir: pECM getur aukið nýmyndun æða sem er lykilatriði í upp-
byggingu á heilbrigðum vef í sárum. Vörur úr pECM eru því jafn hæfar
og sambærilegar vörur úr spendýravef til að viðhalda vexti frurnna og
ýta undir nýmyndun æða.
V 21 Rannsóknir á Gyrodactylus sníkjudýrum á villtum þorski og
eldisþorski beggja vegna Norður-Atlantshafsins
Matthías Eydal1, David K. Cone2, Michael D.B. Burt3
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum, ;Saint Mary's University, Halifax, Nova Scotia,
Kanada, 3University of New Brunswick, Fredericton, New Brunswick, Kanada
meydal@hi.is
Inngangur: Sníkjudýr af ættkvíslinni Gyrodactyhis eru smáir flatormar
(Monogenea: ytri ögður), um hálfur mm á lengd, sem leggjast á tálkn,
roð eða ugga fiska og geta valdið sjúkdómi. Fyrri rarvnsóknir sýna að á
þorskfiskum í N-Atlantshafi finnast að minnsta kosti sex Gyrodactylus
tegundir, en útbreiðsla einstakra tegunda er ekki vel þekkt, litlar heim-
ildir hafa verið til um tegundir í Kanada og engar frá íslandi.
Efniviður og aðferðir: Gyrodactylus ormum var safnað af villtum þorsk-
um úr ísafjarðardjúpi og af eldisþorskum úr sjókvíum í ísafjarðardjúpi
og á Austfjörðum 2009. í Kanada var einnig safnað ormum af villtum
þorski og eldisþorski.
Niðurstöður: Af sex Gyrodactylus tegundum sem þekktar eru á þorski
í N-Atlantshafi fundust fjórar á villtum þorski við ísland, en allar
tegundimar á villtum þorski við Kanada: Gyrodaclylus callariatis (tíðni
ísland 100%/ Kanada 5%), G. cryptarum (7%/tíðni lág), G. emembranatus
(0/62%), G. marinus (7%/38%), G. pharyngicus (13%/5%) og G. pterygialis
(0/tíðni lág). Á eldisþorski við ísland fundust G. marinus (tíðni 47%) og
G. pharyngicus (3%). G. marinus var eina tegundin sem fannst á eldis-
þorski við Kanada (tíðni 91%).
Ályktanir: Það er athyglisvert að G. callariatis var ríkjandi tegund á
villtum þorski við ísland en önnur tegund, G. marinus, var ráðandi á
eldisþorski, jafnvel í sama firði. Við Kanada var sama tegund, G. mar-
inus, allsráðandi á eldisþorski. Þessari tegund þarf væntanlega að gefa
sérstakan gaum í þorskeldi.
V 22 Um tríkínur og smit af völdum þessara sníkjudýra á íslandi
Karl Skírnisson
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
kar1sk@hi.is
Inngangur: Tríkínur (Trichinella spp.) em sníkjuþráðormar af ætt-
kvíslinni Trichinella sem lifa í meltingarvegi og þverrákóttum vöðvum
dýra víðast hvar í heiminum. Sex af átta þekktum tegundum geta lifað í
mönnum og valdið í þeim alvarlegum sjúkdómi sem oft leiða til dauða.
Á heimskautasvæðum hringinn í kring um norðurhvel lifir tegundin T.
nativa, einkum í hvítabjörnum, rostungi, úlfum og ref. Sunnar, á tempr-
uðum landsvæðum, lifir T. spiralis í svínum, hrossum, hundum, björnum
og refum. Báðar lifa einnig í dýrum sem shmda hræát, eins og nagdýr.
Smit berst á milli dýra með hráu kjöti. Fullorðnu ormarnir lifa niðri í
slímhimnu þarmsins og verpa þar lirfum sem berast með blóðrás út um
líkamann. Ofangreindu tegundimar mynda þolhjúpa utan um lirfurnar
og mest er af þeim í þverrákóttum vöðvum. Lirfustig T. nativa þolir frost
og lifir hún hér í nágrannalöndunum (Grænlandi, Svalbarða, Noregi) en
sunnar í Evrópu er T. spiralis allsráðandi.
Efniviður og aðferðir: Rannsakað var hvort hvítabirnirnir fimm, sem
taldir voru hafa lifað við Austur-Grænland áður en þeir komu til íslands,
væm smitaðir af tríkínum. Var það gert með því að melta með staðlaðri
aðferð 50 g af þind, kjálkavöðva og tungu hvers dýrs og telja lirfur í
sýnunum.
Niðurstöður: Tveir hvítabjarnanna voru smitaðir, aldurhniginn bjöm, á
23. aldursári, og ríflega fjögurra vetra birna. Sértækar PCR prófanir stað-
festu að tegundin T. nativa átti í hlut í báðum tilvikum.
Ályktanir: Island er eina landið í Evrópu sem laust er við tríkínur. Sú
staðreynd er einkum rakin til einangrunar landsins og fábreyttrar fánu
spendýra. Við ákveðnar aðstæður gæti T. nativa engu að síður náð hér
fótfestu, til dæmis ef hagamýs eða refur kæmust í hræ af hvítabjömum
sem smitaðir voru af tríkínu. Hringrásin gæti svo viðhaldist þar sem
þessi dýr þrífast hlið við hlið og borist þaðan í húsdýr og áfram í fólk.
V 23 Áhrif félagslegra þátta á myndun sykursýki af tegund 2
meðal aldraðra íslendinga. Öldrunarrannsókn Hjartaverndar 2002-
2006
Hrafnhildur Eymundsdóttir1, Vilmundur Guðnason2, Elín Ólafsdóttir3, Thor
Aspelund4, Rúnar Vilhjálmsson5, Tamara B. Harris6, Lenore J. Launer6, Guðný
Eiríksdóttir2
uMiðstöð í Lýðheilsuvísindum Hí, -'Hjartavemd, shjúkrunarfræðideild HÍ, 6Intramural
Research Prögram, National Institute on Aging
hre6@hi.is
Inngangur: Á erlendum vettvangi hafa verið gerðar rannsóknir sem
sýna fram á marktækt samband á milli þjóðfélagsstöðu (socioeconomic
status) og sykursýki af tegund 2 (SS2). Tilgangur núverandi rannsóknar
er að meta þjóðfélagsstöðu, út frá menntun og atvinnu, í tengslum við
SS2.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er þversniðsrannsókn, notast var við
gögn frá Öldrunarrannsókn Hjartaverndar (2002-2006). Þátttakendur
voru 5.764, á aldrinum 66-98 ára, meðalaldur 77 ár. SS2 var greind meðal
þátttakenda með spumingalistum, gegnum lyfjanotkun og mælingum á
fastandi blóðsykurgildum. Út frá atvinnu var greint á milli eftirfarandi
stétta; efri stétt, millistétt og verkalýðsstétt.
Niðurstöður: Algengi SS2 var um 12% meðal karla og kvenna. Ekki
reyndist martækur munur á algengi SS2 með tilliti til menntunar og at-
vinnu. Hins vegar reyndist vera marktækur munur á lífstílsþáttum, með
tilliti til menntunar og atvinnu. Þeir sem flokkuðust í efri stétt og höfðu
LÆKNAblaðið 2013/99 75