Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Blaðsíða 27

XVI VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 73
E 53 Líkamleg líðan í kjölfar eldgosslns í Eyjafjallajökli
Guðrún Pétursdóttir* 1, Hanne Krage Carlsen2, Ragnhildur Finnbjömsdóttir,
Þórarinn V. Gíslason3, Unnur Valdimarsdóttir2, Ama Hauksdóttir2
'Stofnun Sæmundar fróða, 2Miðstöð í lýðheilsuvísindum, 3Landspítala
gudrun@hi.is
Inngangur: Um tíundi hluti mannkyns býr innan við 100 km frá virku
eldfjalli og eru þekkt ýmis líkamleg áhrif eldgosa á menn. Samt sem
áður er þekking á þessu sviði takmörkuð, þar sem eldgos verða sjaldan
í löndum með sterka innviði sem geta staðið að ítarlegum rannsóknum.
I kjölfar eldgossins í Eyjafjallajökli vorið 2010 voru rannsökuð áhrif þess
á líkamlega heilsu íbúa á Suðurlandi.
Efniviður og aðferðir: Haust og vetur 2010 var 1615 Sunnlendingum og
697 Skagfirðingum (samanburðarhópur) boðið að taka þátt í rannsókn-
inni. Þátttakendur svöruðu spurningalista, meðal annars um líkamleg
einkenni (öndunarfæri, augu, húð, sjúkdóma).
Niðurstöður: Svör bárust frá 7% eldgosahópsins og 73% samanburðar-
hópsins. Bakgrunnur og aðrir sjúkdómar voru svipaðir hjá báðum
hópum. Ýmis líkamleg einkenni voru hins vegar meira áberandi hjá
eldgosahópnum: slím á morgnana (OR 1,5; 95% CI 1,3-1,8), nefrennsli/
nefstíflur (OR 1,4; 95% CI 1,2-1,6), hósti (OR 2,6 95% CI 1,7-3,8), slím-
uppgangur (OR 2,1; 95% CI 1,3-3,2) og augnóþægindi (OR 2,9; 95%
CI 1,8-4,5). Þeim sem bjuggu næst eldstöðinni var hættara við ýmsum
einkennum, borið saman við þá sem bjuggu fjær, eins og: andþyngslum
(OR 3,3 95% CI 1,1-9,9), hósta (OR 4,5; 95% CI 2,0-10,2), þurrki í hálsi
(OR 6,7; 95% CI 2,0-22,2) og húðeinkennum (OR 4,3; 95% CI 1,3-14,3).
Alyktanir: Niðurstöður sýna að 6-9 mánuðum eftir eldgosið í
Eyjafjallajökli voru ýmis líkamleg einkenni meira áberandi meðal íbúa í
nágrenni þess en meðal Skagfirðinga, eins og einkenni frá öndunarfær-
um, augum og húð. Afmarkaður hópur getur átt langtímaheilsufarsbrest
á hættu og gefur það tilefni til frekari rannsókna og eftirfylgni.
E 54 Áhrif hvata á störf lækna og ferliverkasamningar
Una Jónsdóttir1, Tinna Laufey Ásgeirsdóttir2
’Humboldt-háskólanum í Berlín, 2hagfræðideild HÍ
unajonsdottirl @gmail.com
Inngangur: Rannsóknir á raungögnum benda til þess að fólk bregðist
við hvötum. Slíkt viðbragð er þó mismikið við mismunandi aðstæður.
I BS-ritgerð höfundar eru áhrif mismunandi greiðslufyrirkomulags á
störf lækna skoðuð. Ferliverkasamningar sem voru tímabundið við lýði
á Landspítala eru teknir til skoðunar, saga þeirra er rakin og varpað ljósi
á hvaða áhrif afnám þeirra hefur haft á samfélagið.
Efniviður og aðferðir: Mældar voru hlutfallslegar líkur á að sjúk-
lingum væri vísað í speglun eftir að ferliverkasamningar féllu úr
gildi, samanborið við þegar þeir voru í gildi. Borin var saman tíðni
speglana árin 2000-2002 við tíðni speglana árin 2003-2005. Gögn
fengust frá Landspítala Hringbraut þar sem speglanir voru flokkaðar
eftir tegundum yfir tímabilið. Frá Landspítala Fossvogi fengust aðeins
tölur um heildarspeglanir á ári úr starfsemisupplýsingum spítalans.
Frá Sjúkratryggingum fslands fengust tölur yfir mismunandi speglanir
framkvæmdar á einkastofum lækna á tímabilinu og að lokum fengust,
til samanburðar, sambærilegar tölur frá Sjúkrahúsinu á Akureyri. Á
Akureyri átti engin breyting sér stað í greiðslutilhögun til lækna yfir
tímabilið.
Niðurstöður: Niðurstöður sýndu að á einkastofum voru 185% meiri
líkur á að einstaklingar færu í meltingarvegar- og berkjuspeglun eftir
að ferliverkasamningum lauk, en á Landspítala minnkuðu líkurnar á
speglun um 38,2%. Hlutfallsleg hætta á að einstaklingum væri vísað í
speglun á höfuðborgarsvæðinu heilt yfir jókst en líkurnar voru 3,57%
meiri á speglun eftir að ferliverkasamningum lauk.
Ályktanir: Metin tengsl breytinga á greiðslufyrirkomulagi og speglanat-
íðni eru töluverð, bæði hvað varðar tölfræðilega marktækni og stærð
áhrifanna, sem geta tæpast talist smávægileg.
E 55 Fjöldi koma á bráðasvið spáir fyrir um sjálfsvígshættu
Rúnar Bragi Kvaran1, Unnur Anna Valdimarsdóttir2, Vilhjálmur Rafnsson3
'Læknadeild HÍ, 2miöstöö í lýðheilsuvísindum og 3rannsóknastofu í heilbrigðisfræði, lækna-
deild HÍ
runarkvaran@gmail.com
Inngangur: Um 40 sjálfsvíg eru skráð árlega á fslandi. Aukin þekking
á áhættuþáttum sjálfsvíga gæti leitt til markvissari forvarna. Tilgangur
rannsóknarinnar var að greina hvort fjöldi koma á bráðasvið spái fyrir
um sjálfsvígshættu að teknu tilliti til þekktra áhættuþátta sjálfsvíga.
Efniviður og aðferðir: Þetta er tilfellaviðmiðarannsókn á meðal þeirra
sem komu á bráðasvið Landspítala og voru útskrifaðir heim en ekki
lagðir inn árin 2002-2008. Tilfelli voru þeir sem frömdu sjálfsvíg og fyrir
hvert tilfelli voru slembivalin 10 viðmið úr hópnum sem komið hafði
á sviðið og voru á lífi þegar tilfelli lést. Frumgögnin eru frá tölvukerfi
Landspítala og Dánarmeinaskrá. Notuð var fjölþáttagreining og reiknuð
út líkindahlutföll (LH) og 95% öryggismörk (ÖM).
Niðurstöður: Árin 2002-2008 komu 107.190 manns á bráðasviðið í
258.025 skipti. Af þessum frömdu 152 sjálfsvíg. Meðalaldur tilfella var
42 ár og viðmiða 43 ár. Karlar voru 68% tilfella og 54% viðmiða. Tilfelli
komu að meðaltali fjórum sinnum á bráðasviðið en viðmið tvisvar.
Marktækt fleiri úr tilfellahópi fengu útskriftargreiningu í flokkunum
geð- og hegðunarraskanir (LH 3,11; ÖM 1,63-5,93), einkenni, teikn og
óeðlilegar rannsóknarniðurstöður (LH 1,55; ÖM 1,02-2,36) og eitranir
(LH 14,09; ÖM 2,62-75,91). Er litið var á fjölda koma og leiðrétt fyrir
aldri, kyni og ofannefndum greiningum sást hærra LH eftir því sem
komur manna voru fleiri. Fyrir þá sem komu 7 sinnum eða oftar var LH
6,74 (ÖM 3,42-13,31) miðað við þá sem komu einu sinni.
Ályktanir: Niðurstöður benda til þess að fjöldi koma sé sjálfstæður
áhættuþáttur sjálfsvíga er tekið hefur verið tillit til mikilvægra áhættu-
þátta líkt og geðraskana. Þetta gefur tilefni til vöktunar fjölda koma
einstaklinga á bráðasviðið og árvekni gagnvart þeim sem sækja þangað
endurtekið.
E 56 Menntun og heilsa - áhrif skipulagsbreytinga grunnskóla á
fæðingarútkomur á íslandi
Kristín Helga Birgisdóttir, Tinna Laufey Ásgeirsdóttir
Hagfræðideild HÍ
kristinbirgisdottir@gmail.com
Inngangur: Ósamfelld aðhvarfsgreining er notuð til að skoða hvort
munur sé á fæðingarútkomum (fæðingarþyngd og meðgöngulengd)
hjá þeim hópum sem búa við mismunandi skólakerfi og rannsaka hvort
lengd skólaskyldu sé hugsanlegur orsakavaldur ef einhver munur
finnst. Á íslandi hefur þessi tenging ekki áður verið rannsökuð á þennan
hátt og er það kveikjan að þessari rannsókn. Kerfisbreyting sem átti sér
stað árið 1974 er skoðuð í þessari rannsókn.
Efniviður og aðferðir: Gögn úr fæðingaskrá frá Landlæknisembættinu
voru lögð til grundvallar í rannsókninni. Skráin hefur verið haldin á raf-
rænu formi sxðan 1982 og voru gögn um allar fæðingar á íslandi frá þeim
LÆKNAblaðið 2013/99 27